Ma Nigel ow mos dhe weles y dhama wydn - gen Neil SWF L Trad.

Thew an Sül. Ma Nigel ow mos dhe Stedhyan dhort Carn Kei en Gwendron rag gweles y dhama wydn ha debry gensy. Ma car coth dhodho bès nag ew pell - dro dhe trei mildir - ha'n gewer ew teg. Na vedh an vorr (fordh) môy avel deg münys - pemdheg martesen mar teu ha metya gen tractor pò trònk-car. Ma an rôst e'n vorn, heb mar, kig yar ha tettys oll a-dro dhodho. Nigel a wor nag eus tra veth gwell e'n bes rag debry avel rôst y dhama wydn !

Pemp münys wòja hedna, neb telher tredh Carn Kei ha Stedhyan, ma an car ow tallath mos a gledh hag a dhyhow war an vorr, ha cales ew gwith y gors ...

"Ogh, cakamanagh ! Ma flatt dhebm !"

E'n gwelha pres, thera splatt ledan reb an vorr. Nigel a wrüg gara (gasa) an car ena ha skydnya. Thera kenter e'n bond-ros dyhow derag, ha gellys mes pub badna ayr, ogastei. Nena, Nigel a bederas dre via gwell fônya dh'y dhama-wydn.

"Ma toll e'n bond-ros an car. Diwedhes e vedhama, dama wydn !"

"Gas cavow dhe wandra, colon. My a vedn gòrra an vorn war cans ha hanter cans degre (150°C) ha'n yar a vedh medhow (tender) ha wheg pa vosta òbma. Venjes ta eva badna gwin gans hedna ?"...

Confortys gans hedna, Nigel a gemeres an trig (jack) ha'n pempes (5th) ros dhort an cofer ha derevel an car m'alja chânjya an ros, ha pemdheg münys wòja hedna thera va et y gar arta, ow ròlya tûa Stedhyan ha'n gwelha kig yar rôstys en Kernow a-hes. Mmm 

Geryow: dama wydn grandmother; mildir mile; trònk-car lorry or freight wagon; rôst roast; a gledh hag a dhyhow to the left and to the right; splatt a flat bit of ground; ledan broad; tûa towards; bond-ros tyre; vorn or forn oven; gwin wine; en Kernow a-hes in the whole length of Cornwall; gas cavow dhe wandra do not worry, lit. 'let cares wander'.

Notednow: ma = yma; thew = yth yw, yth ew; thera = yth esa; gellys mes = gyllys yn mes; e vedhama = y fydhav

War Droos ! gen Neil en SWF L Trad.

Thew hebma whedhal còtt a veu clowys genam pell a'n eur-ma. Ma nebes geryow a vedh calish/cales rag piwa benag na veu spendys meur a dermyn ganso war vargen-tir. Thens arder plough; sogh ploughshare; araderor ploughman; aras to plough. Deun dhe'n bargen-tir !

The boys must go to school on foot - war droos - until father has bought the tractor.

En termyn eus passyes – henn'ew en bledhednyow deg warn ügens a'n ügansves canbledhen – scant nag era tractor vyth e'n costys-ma - an arder, ea, sür, bès cales o lavür an diogow, heb dowt a'n dra ! - bès lebmyn, mirowgh, ma tractors fin dhe geniver onan, dhodhans pemp po whe, martesen seyth po eth sogh, ha'n araderor 'ell sedha en scovva an tractor ha gasowes ort an radyo. Esy ew an lavür lebmyn – bès en kensa oll, res o dhe'n diogow perna tractors. Nag o esy e'n bledhednyow-na, tabm vyth – my a lavar dhewgh ! Thera üdn tiek, rag sampel, ea, nebün tiek da, a venja perna y gensa tractor. Thera margh/marth dhodho - ha nag o margh bian po gwadn naneyl, bès margh crev, devry ! - bès cales o an whel, na whath. Res o dhodho sewya an arder war droos.

“Pur dha !” medh an tiek, “Na vedh pell terebo nei dhe gawas an tractor bès e'n men-termyn deun dhe aras an dor gen an margh !”

Bès, thera trei mab dhodho - ha'n cotha anodhans era 'mos dhe scol, an scol vrâs, an coljy rag tiogow yonk, car dr'o an gis gen mebyon tiogow - ha'n mab-na – nawnjek bloodh - eth dhe weles y sira, lavaral :

“A, o sira vy, nag eus mòna rag gawas car-tan, mar pleg, - car bian rag mos pub dedh dhe'n scol ?”

“A ! Nag eus, na ! Na, na, na ! Nag eus, o mab. Na ellama perna car-tan en-eur-ma. My a vedn perna an tractor, chy/ty 'wor pur dha, boya. O, na, na, na ! Na ellama perna car dhis an mis-ma. Na, na, na, tabm vyth, o mab ! Na ellama perna car bys ma vo pëys an tractor. Voyd alebma lebmyn ! Ke dhe'n scol war droos ! War droos !

“Ea, ea, ow thas vy, ea sira, otta vy ow mos...!”

Trûedhek o, sür lowr, bès travyth dhe wül. Speys (w)òja hedna, na whath, teyr seythen, peder seythen martesen, secònd mab an tiek – an mab cres - a eth dh'y weles e'n bôwjy, lavaral :

“Ow thas vy, nag eus mòna rag gawas brabm-brabm – beik-tan - my a'th pes, rag mos pub dedh dhe'n scol ?”

“Ah, chy ewedh (ty yn wedh)!” medh an tiek, “Nag eus, na ! Na, na, na ! Nag eus. Dha vroder cotha a vednas car orta vy. Na ellama perna car-tan na whath brabm-brabm en en-eur-ma. My a vedn perna an tractor. Bys ma vo pëys, keniver onan, bian ha brâs, war droos ! Ke dhe'n scol war droos, boya ! Ke scon ! War droos.”

Pandr' era dhe wül ? Travyth. Ha thera whath üdn mab aral, ha tho hedna an behatna, a veu bès whegh po seyth bloodh – mar vian avel skyll tettys - hag ev a dheth dhe weles y sira ewedh :

“Ow thas vy, nag eus mòna rag gawas beik, mar pleg - diwros vian, co, m'allama mos pub dedh dhe'n scol endelha ?”

“A, chy ewedh !” medh an tiek, “Nag eus, soweth, ow melder ! Na, na, na ! Edrek ma genam, colon. Dha dhew vroder a venja cawas car ha beik, an eyl ha y gila, bès na ellama perna travyth e'n-eur-ma. My a venja perna an tractor. Bys ma vo akwyttys, kenifer onen, pub mab an brodn, war droos. Ke dhe'n scol, colon, war droos. War droos, boya ! Ke scon heb strechya na velha ! War droos.”

Ha'n maw-na – codhys y griben - eth 'mes a'n chei - en plas an dre ... trûedh dra, sür. Beik vyth ragdho ha res via dhodho mos dhe'n scol war droos reb an keow ha dre an vownder en dadn an glaw – o ! Cakamanagh ! Cawgh an jowl, cawgh, cawgh, cawgh ! Hag ev gellys en prederow fin endelha, ev a dheth warbydn an cülyek war geyn yar.

“A, ea! ea! spladn ew !” medh an maw bian, “Ma fortün teg dhe chy ! Bès... go' nei..., a, soweth ! Res ew dhe nei mos war droos !” ha gans hedna ev a bôtyas lost an cülyek, lavaral “War droos 'vel a' r'erol, chy ewedh! - war droos, war droos chy cülyek gòcky, bys ma vo pëys an tractor !

Kewgh dhe glowes an whedhel obma:
http://www.onewordmanagement.com/2018/04/27/rang377/

Tòbmas ha Jory gen Richat Gendall

From p. 33 of Richard Gendall's An Curnoack Hethow, 1992, repselt in SWF L Trad.

Tòbmas : Ha, sos ! Fatel ero whei ow cül ?

Jory : Ha, Tòbmas ! Pur dha, merastaduw . Fatla geno whei gas hònan ?

Tòbmas : Ma ow ehes dhebm.

Jory : Na wrüga vy gweles gas bednvas a-dhiwedhes... Clav ew hei ?

Tòbmas : Hei veu nebes clav de, en gwir etta, bès thew hei gwell lebmyn. Faltla gen as flehes, dhan, Jory ?

Jory : Thens da lowr, bès ow yonca a wrüg codha dor ha browy y bedndewlin.

Tòbmas : Oll y gompòster ewa, dhan ?

Jory : E wrüg lowr ola de, lowta ! Bès thewa yagh hedhyw, dhe'n leha.

Tòbmas : Ha'n cotha ? My wrüg nakevy y hanow... 

Jory : James, thero whei ow menya... E ew tre hedhyw. Na wrüga va mos dhe'n scol. 

Tòbmas : Pandra wher dhodho ?

Jory : Ma annos (anwos) dhodho. Thewa nebes gajagh, ha gwadn y dhevron (diwvron).

Tòbmas : Chil en jüwon ! Thera vy cül düwon clowes hedna .

Jory : Thewa lacka e'n mettin pa ra va defüny bès gwell ewa bedn hanterdedh.

Tòbmas : Pur dha, thera vy deskydnya dhe'n porh...

Jory : My a wra mos barha whei, der as cübmyas.

Covyon Richat Gendall 8 (SWF L t)

Another extract from Richard Gendall's Tavas a Ragadazow (2000) in SWF L trad.. See earlier posts.

 

Porth Valetta e'n termyn a veu Richat Gendall ena.

Calish o còsca, ha pa wrüga vy mos dhe saval ow thrig avel purl en cres an nos, war eurow nag o esy dhemm gwitha ow hònan en tifün. Üdn nos, sodhek an golyaja a wrüg gofen, "Es ta en còsca ?", ha 'wrüg promysya rag vy oll sortow paynys mar qwressa vy bos kechys endelha!

E'n dallathvos, gan termyn e'n Mor Cres o avel havyas, ogastei, gen dowrow còsel ha howl benegys. Nei wrüg omweles war Oran rag speis ha my a welas bargas* teg ow neija a-dro e'n poll, spredys a-les y skelly a wrüg terlentry e'n howl pecar'a nader-margh. Rag an termyn, eysy o nakevy an bresel.

Nena, nei a dheth dhe Enys Malta, leb venja bos an lûlyn nei. Pales et agan loja en cres Porth Valetta, gan bownas nei a falsa hendres (hünros). Ma co dhe vy bos gorwedhys war flour B, omjersya ow honan en hûjeth qwil lovan whegh misva, en redya "An Gwyns e'n Helyk"**.

Pur efan, thera whel dhe wil, specyal pub mater, ha'n servis vy a veu dhe witha an flour-rag, y lanhe ha y wòlhy, ha scurrya dhe ves an grevan o gòrrys gens an dowr sal, ha nena y straykya a oyl lin; chayn an angor, my a ûsyas straykya a oyl bryjys.

 
* Òbma, ma Richat ow menya 'flying fish'. An keth hanow a vedh ûsyes rag 'buzzard'.
** Piwa benag a venja redya an lever-na a ell y wil en Kernôwek, rag ma treylyans fin gwres gen Nicholas Williams ha dyllys gen Evertype.
calish = cales; saval ew varyans a'n verb sevel; dhemm pò dhebm = SWF M dhymm; speis = spys; co = cov, kov.
purl 'lookout, watch-keeper' ger dhort a'n Sowsnek cowsys kens e'n porthow nei ; en tifün 'awake' ; sodhek an golyaja 'the officer of the watch' ; kechys 'caught' ; an Mor Cres 'the Mediterranean ; nader-margh 'dragon-fly' ; lûlyn 'achorage for a fleet' ; qwil 'coil' ; flour-rag 'forecastle', terweythyow 'fore deck' ; scurrya 'scrub, scour' ; an grevan 'the crust'; straykya 'paint, brush' - ger dhor an Sowsnek cosys en Kernow ; oyl lin 'linseed oil'; oyl bryjys 'boiled oil'. 

Molly Matta ha Nigel arta - SWF L Trad. Neil

Nei a vetyas gen Mestres Molly Matta (80 bloodh) ha hy mab wydn, Nigel (23 bloodh), kens lebmyn.

Ma Molly e'n gegin arta. Ma hei ow fittya an kidnyow gen an puskes a veu cachys gen Nigel pa wrüg mos dhe'n mor gen y gowetha en cok bian de. Lebmyn, ma'n sawarn ow lenel (lenwel) an chei. Ha hei ow cül hedna, ma Nigel ow cül stylednow e'n carjy gen plankys a veu pernys ganjo en chei B&Q, en Park Kenweth Kernik, ogas dhe Antron en Pluw Vab. Otta va en toll an daras, lebmyn.

Molly: Preder dhe seha dha dreys, Nigel. Ma nowydh golhys genam an leur.

Nigel: My a'n gwra 'wydn. Na gebmer dout.

Molly: Fatel es'ta 'cül e'n carjy ?

Nigel: Ma trehys genam an plankys war an hes dhe wil an stylednow. Thens dro dhe üdn meter ha hanter en hester ha dro dhe pemp centimeter warn ügens en lester.

Molly: Dar! Pandr'ew hedna ? Na wela vy pur dha an mesürya metryk.

Nigel: Gas vy dhe bedery... Üdn meter ew tabm môy vel trei troos ... trei troshes ... etho, üdn meter ha hanter a dal bos pemp troos ... heb nebes misvaow martesen... ha pemp centimeter warn ügens a dal bos a-dro dhe dheg misva.

Molly: Rial dra, colon. Lebmyn eth ellama gwitha oll an peth eus en cadna pò kisten sten pò box e'n telher-na ! Môy a rom a vedh e'n copart a'n gegin rag an peth erom 'h ûsya pub dedh. Thew gwell gwitha lowr e'n celder. Thew confort brâs.

Nigel: Gwir ew, 'wydn. Pana dermyn a vedh debrys genen ?

Molly: Na vedh môy vel deg münysen. Venjes ta eva badna ?

Nigel: Ea, gen mall ! Badna ' cor a via üthyk da genam mars eus. Venjes' ta cawas badna dha hònan ?

Molly: Ea, badna gwin gwydn, mars es'ta y servya dhebm, colon. Ma puppres sehes dhebm. Na orama pandra ew câws 'nodho, ha, ha !

Nigel: Kettoth vel an ger, dama wydn. Kettoth vel an ger... ha my a vedn diwettha an whel môy diwedhes. Nag eus meur dhe wil. Ma merkyes genam an teleryow rag an screwys. Keniver tra ew parys.

Notes: preder 'think' can be used for 'mind you do something' and 'remember to do something'; nowydh (KS nowyth) before a verbal adjective translates 'just' in expressions like 'I've just arrived.'; There are two forms of the verb noun to go in later Cornish 'gwil' and 'gül'. The present participle is variously o(w) cül or o(w) kil; The English present perfect can be translated by Ma + verbal adjective + gen, e.g. ma debrys genam 'I have eaten'. Lavar: kettoth vel an ger 'as quick as the word' = no sooner said than done.

Covyon Richat Gendall 7

Another extract from Richard Gendall's wartime memories.

HMS Offa

Moy avel eneth (1) an todnow o mar vrâs ha crev (2) e veu sqwachys a-les plenkys an scath-helhy (3), ha scath üskis an mester, o creiys genen 'an scüdell skîta', a veu hanter destriys üdn nos. An mater a gòsca a dhros ganjo specyal caletter rag vy, rag na aljama tabm veth còsca en hammock (4), ha my a ûsyas spredya peth vy a-les war tabel rag an rowm, era poran en part a-rag an lester, ha gorwedha warnodho endelha. An wher thera dhort toth men Offa dreth, pò a-dres, an todnow ; e wre (5) metya a're-ma gen mar veur nerth dre venja (6) va nevra sevel emann 'dhesempyas, üdn pò dew sprang (7) warbarh, ha'n diwedh rag vy a veu dr'oma pub eur gwaskys war dhor bedn an bord; bès nena gen pecar toth, an pedn a-rag a wre ancledhy (8) y honan en coffan (9), en gara vy cregys rag teken e'n ayr, bès dhe vos gerys dhe godha straft wòjeva, whath arta bos metyes gen draffans aral pa wre an lester sevel 'mann war nessa todn, dhort leb an tabel ha my a wre dos an eyl bedn y gila gen lowr nerth ! Dreth gwridnyas (10) minow an bord a'm dewla, my alja lehe nebes an effect.

Pelha ages hedna, thera mater a chaynys an angorow. Thera 're-ma strechys a-dres an flour poran a-ûgh ow fedn, bès dhort an tydnder anodhans, thera ajy tredh anjei ha'n flour horn ; so, jei wrüg perhy effect o haval dhe hedna tredh an tabel ha vy : an eyl a wre sqwachya bedn y gila gen keniver todn ; pur efan, hebma a dhrei son euthyk keniver tòrn; hagensol, rowm an chaynys o settys moy pò le en dadn vy, ha'n pil chayn a wre fara pecar'a remenat an chayn e'n flour... ha pecar'a vy ! Emann, war dhor, sqwatt ! Emann, war dhor, sqwatt ! Heb hedhy.

1. eneth = unnweyth 'once' ; 2. Richat a scrifas "creav us ve sqatches" ; 3. the whaler ; 4. RG a scrifas "hammock" bès "gwily crog" ew gwell gen radn ; 5. SWF M y whre; 6. SWF M vynsa ; 7. Ma 'sprang' ow menya 'fathom' en Sowsnek a vedha cowsys en Kernow kens. Ma radn ow leverel 'gorhes' rag hedna ; 8. RG a scrifa 'ancledhy'. Thew gwell avel an peth eus e'n SWF Glos. 'ynkleudhyas'; 9. Dre coffan, ma va heb dout ow menya "trough". An verb gara = SWF M gasa 'to leave' ; 10. gwidnya(s) to grip, seize.

Leverel "level" en Kernôwek

Fatel vedh leverys "level" en Kernôwek ? Ma radn a gan Kes-Kernôwegoryon ow leverel "nivel" saw nag ew dhe vos comendys, tabm vyth. Na venjama gwil ges anodhans, bès na ellama sevel ort compla nynj ew ger Kernôwek hengovek ha scant nag ew vas e'n tavas hedhyw, rag e veu kemerys a-bera en Kernôwek Kebmyn dhort an Frenkak Cres e'n bledhedhnyow pajar ügens.

Thew nivel an keth form eus en Spaynek ha Portoges ha Romanek e'n jedh hedhyw - saw an form ew cotha whath en Frenkak ew livel a ros dhen an form level en Sowsnek. Thewa devedhys an Latyn libella ha libra a eller comparya gen livello en Italek, rag sampel. Moy avel hedna, ethew pur ogas dhe lefel en Gembrek ha live en Breton. Sür, ma radn a venja, heb mar, bos pelha a'n Sowsnek dre whans bos deffrans bès, wor an diwedh, na dal tra vyth bos deffrans heb othom. 

An ger level a vedha ûsyes en Kernow e'n balow cober ha sten, pell an eur-ma, henedh war henedh gen tüs an garrek gales. Sür, na veu kevys e'n scrifa a'n tavas-ma, bès dhe'n liha e vedha ûsyes e'n pow gen tüs bal pa vedha cowsys Kernôwek. Rag hedna, eth ellen sòpposya e vedha ûsyes martesen e'n tavas-ma. Dre rêson gan cosins en Kembra ha Breten Vian dhe ûsya formys üjy ow tallath gen l-, my a venja comendya level ha pejy ort agan cowetha dhe ara nivel dhe godha ... ha na wrewgh nakevy dr'eus geryow erol a ell bos ûsyes terweythyow, warlergh an circòmstonsys, avel pryck (!) (standard, level attained etc.) ha degre ha gradh.

Chânjya chei - parth 8 - Richat Gendall SWF L Trad.

Another extract from Richard Gendall's An Curnoack Hethou (1993), transcribed in SWF L Trad. by Dan Prohaska. More extracts will follow.

(8) Pob a’y Dû

De Sadorn gordhûher an telefôn a wrüg ryngel.

“My a’n gawas!” medh an sîra.

“Piw eus ena?”

“Ero whei ena, Matthow? Thera vy obma ... Androw ...”

“Ha, sos! Fatel ero whei o kil, dhan?”

“Mirowgh, boya, vedno whei ha gas tüs mos peskecha ‘barth dhe vy de Lün?”

“My a venja mos, leowta, bes my a vedh cuntel an jedh na. Gortowgh üdn spes dre wrama govyn dhorth an r’erel ...”

“Ero whei ena whath? Da ... ma whans dhe Beder a vos bes Tamsin a vedn kens mos dhe wary gen mergh an kentrevek, ha Chestin a venja bes hei a dal mos dhe weles an medhek dens.”

“Oll en compòster, sos ... Della, mar qwrüssa onan gorra Peder dhe’n cay bydn üdnek eur ... Besy na wrüssa dos diwedhes les nei a goll an mortîd.”

Matthow a venja mos ewedh euthyk tra, bes res o purres dhodho mos dh’y guntel, menja e po na venja.

“Na whath, Peder,” medh e dh’y vab, “thewa da dr’wrüsso whei mos ‘barth dh’agas kenderow. Senjowgh et ta!”

Della, de Lün Peder j’eth dhe’n mor, an sîra j’eth dh’y guntel, an dhama j’eth dhe jei an medhek dens, pa wrüg Tamsin mos dhe wary gen Jedna, mergh an tiek ort pedn an vownder ... Pob a’y dû.

Medh an dhama ken’ mos:

“Tamsin, gwisk adro dhis gas pows gwel po neppeth für ... ... Ha kemerowgh with na wrewgh whei mos e’n teyl! Perth co’ dr’ew hebma an pow ha na an drev! Ha Peder, gorr gas côta adro’as keyn; yeyn vedh war a mor.”

Della, Peder a spendyas jòrna war an mor, ha gordhûher ev a dheuth tre o tegy dewdhek briel (fôtô); Mêstres An Gov a gawas lenwys foug en üdn dans; Mêster An Gov o nebes crowsek bydn diwedh an jòrna drefen nag o da ganjo cuntyllyow, hag ev a venja kens mos peskecha! Tamsin a dheuth chei diwedhes caglys ha cloppek.

“Tamsin! Ria reva, chîl! Pana gabel! Pandr’wrüg skydnya warnes, môwes? My a wrüg lâwl dhewgh na wrüsso whei dos nes dhe’n teyl! Menjo whei bos fürra!”

“Jedna a’m garas marhoga war hy goon-helhy, ha my a wrüg codha en dor dhorto.”

Thera hei o kerdhes clegys dhort sedha e’n diber, ha’n r’erel a wrüg meur a es nedhy. Peder a dowlas garow ...

“Endelna, whei a venja marhoga!”

Piw o whei, Kernôwyon ?

William Colenso a veu genys en Pensans e'n vledhen mil whegh cans ha üdnek (1811). Tho cosin an Espak (escop) a bris, John William Colenso dhort S. Austell neb a blodyas rag an bobel Zoulou en Natal. William a dheskas dhe voas argrafer/prynter ken moas dres moar dhe Zelond Nowyth lebma obera rag an Church Missionary Society vel argrafer (po pryntyer) ha cadnas a'n eglos dhe'n Maoris. En mil eth cans ha seyth warn ügens (1827) ev a argrafas (a bryntyas) an kensa Beybel (radn anodho) e'n tavas Maori, dhodho trei chapter dhort Genesis, an ügansves chapter a Exodus, kensa chapter an Aweyl warlergh Jôwan, trei ügens vers dhort Mathaw ha'n Pader ha nebes hymnys.

Ev a recordyas planjow Zelond Nowyth rag Kew Gardens en Londres ha scrifa levrow ha paperyow sciensek adro dhe losowerieth. Tho Colenso onan an kensa tüs dhort Breten Veur a scrifas dro dhe'n Enys Norh a Zelond Nowyth. Y wreg o Elizabeth Fairburn a veu genys en Zelond Nowyth. Hei a oya dhe clappya Maori der vaner da heb hockya. William a gussülyas an Maoris dhe witha aga thiryow kens es gwerra/gwertha dhe'n diogow hag ev a's gwarnyas na dalvia dhodhans gweres dhe'n re a venja gwil vorrow nowyth.

Colenso a veu skemnys an Mission en 1851 dreven y dhe wil mab gen meteth y wreg, neb o Maories henwys Ripeka bes e veu dowisys dhe voas esel seneth rag Napier en 1866, na whath. Thera dew vab ha üdn verth/vergh dhodho war an diweth. Hanow y vab dhort Ripeka o Wiremu en Maori ha William en Sowsnek. Ev a dheth dhe g/Kernow lebma era trigys en Pensans. An mab dhort Elizabeth, y wreg laful, o henwys Ridley. Ev a eth dhe Universita Cambridge ken moas dhe vewa en Scotlond. Y vergh Frances a veu demedhys dhe dhen henwys Simcox en Zelond Nowyth lebma era naw flogh dodhans. William Colenso a verwas en Napier en 1899.

Pres Te

Ma Mester ha Mestres Angilly e’n chei. Ma Mestres Angilly devedhys tre diwedhes. Ma hei o(w) moas dhe’n gegin leb ma an gour hei o(w) fyttya boos.

Mr.A:   Otta chy genam, melder. Deus rag. Ma bolla a de parys war an bord.
Ms.A:   Spladn! Hedna vedh pur welcòm, devry !
Mr.A:   Osta gwag dhan ?
Ms.A:   Ea, ha ma sehes dhebm ewedh.
Mr.A:   Obma dha volla a de, dhan. Kebmer e dhis.
Ms.A:   A! Dùrdalla dhis !
Mr.A:   Pandra venjes ta debry, kerenja ? Debry oy, a venta ?
Ms.A:   Ea, gen mal. My’ alja debry dew oy, Vehal !

Ma Mester Angilly o(w) para an oyow rag y wreg, ha pa thens parys, settya anjei deragdhy.

Mr.A:   Obma dha dhew oy, krenja. Deus ha sedha. My’ vedn drei dhis an bara.
Ms.A:   Da ew, bès kensa, dròbba dhe vy lo mar pleg, melder.
Mr.A:   Ria ! Nag eus lo genes, dhan? Edrek ma genam. Mir, kebmer dhis an lo vy. My’ vedn cawas lo aral.
 

Ms. Angilly a gemeras emann an lo vian ha’n kensa oy. Ev a’n cronkyas war an pedn gen an lo, ha nena terry ves an blisken gen y wines (= ewines ‘finger nails’).

Mr.A: Otta! Obma an bara ha’n manyn.
Ms.A: Meurastawhei ! Bès ma odhom dhebm a’n holan. Nag erom o(w) qweles ev teller vyth.
Mr.A: Piwa ! Nag üjy va war a’ bord? (a’ = an)
Ms.A: Na, nag üjy va war a’ bord.
Mr.A: Ria! Gòcky oma hedhyw !
Ev eth dhan cùpart ha miras an dro, bes ev a dheuth mes heb holan.
Mr. A: Nag üjy va ena. Na orama pele mava...
Ms.A: Pandr’ew hedna, dhan... hons (yonder, over there), war an glavel? (the mantle piece)
Mr. A: Dar! Ottava! Lebmyn chy’ ell debry !

Chânjya chei - parth 7 - gen Richat Gendall - Treusscrifys e'n FSS D tr. gen Dan Prohaska

Another extract from Richard Gendall's An Curnoack Hedhou, transcribed in SWF L trad. by Dan Prohaska.

 (7) An Dre Nowydh

“Otta nei devethys dre war an diwedh! Dha Dhuw’r bo gordhya!”

An goscor a dheuth an kensa, whath nag eran’jei ena pell bes an kert a wrüg dos, ha dhesempis an düs whel a dhallathas dhe landya an peth.

“Gorrowgh an cofers emann, mar pleg.”

“Doroy an cofers te abera dhe’n gegin, rag ma an daffar kegin ettans, lebma an re na üjy leun a levrow ... gerowgh angei e’n hel. Oll en compòster.”

“Gorrowgh hebma et agas châmbour, Tamsin.”

“Na gas dhe godha an lester na, Peder! Mirowgh, roy e dhe vy!”

“Kewgh kerhowgh an leth e’n carr, wheg oll, ha my a vedn fyttya pott te.”

“Gwra mos dhe’n gegin, Tamsin, ha whila an te.”

“Gaffans dhortho whei, Mêstres, pe le vadnama gorra an desk ma?”

“Gorrowgh e bydn an fos ... Obma, en hel. Ha’n còpart levrow ... pockyowgh e bydn an fos dâl.”

“Kemerowgh with an bord omgwetha. Thewa ker ... Bedhowgh war dhebm na vo va scravinys!”

“Gweresowgh dhebm derevel hebma, sos,” medh an chîf-gweythor dh’y vata, “ha gwaytyowgh na wrewgh whei y gîsya!”

Thera an ayr leun a gorhemenadow!

“Pe le ma an transistor vy, tas?”

“Na ora vy pe le via va; gwrewgh whilas e’n carr, chîl vian.”

“Na wra stankya war o troos!”

“Matthow, lavar dhe Beder na vo va gocky. Matthow, lavar dhe’n düs whel na reffan’jei sqwattya an chêny! Peder, lavar dhe’n düs dhe gorra an chêny e’n spens.”

Whare an whel o gwres. Thera keniver tra et hy theller, ogas dei ... thera an caderyow breghyek, an gwely dedh, an levrow ha’n televisyon e’n hel ‘barth dhe’n daffar aral ... An gweliow, an dillas ha’n gwisktiow o gorrys e’n châmbours. An bord whel, an caderyow ha’n daffar kegin o settys e’n gegin. 

“Otta pub tra gwres, sera.”

Whath thera grahel vrâs an peth heb teller veth dh’y gorra; dreslebmel thera bowjy coth ha üdn po dew grow e’n dre ...

“Degowgh oll an re ma dhe’n bowjy,” medh an sîra. “Nei a wra gawas teller dhodho ahes. Fistenowgh, rag ma o treylya tewl.”

Covyon Richat Gendall 5

This text by Richard Gendall has been put into SWF L trad. spelling.

 

My a veu fortüdnyes luk, rag dresta vy o is-sodhek Kernôwek a-dhor Eglosheyl en Penwith, den seyth warn ügens bloodh, onest, kelednek hag own. Henwys e veu Is-Sodhek Daniels, ha whare nei a dheskas dhe y greia 'Danny'. Moy diwedhes e wrüg cawas poyntyans vel sodhek, hag a-hes pa wrüg e anneyly eth o va devedhys Leder Hembregyas (po hembrenkyas 'leader').

Nei wrüg spenja (= spendya) nebes dedhyow en tre an godnys, tedna war costan neija e'n ayr, towla torpedos ha whath. Res o daskemeres (recover) 're-ma, o heb pedn bresel, dreven o anjei euthyk ker. Besy sawya ewedh an boxys-cartrij o gwres a vrest (made of brass). Besy gòrra e'n dowr an scath helhy (helghy) ha revya gen seyth rev rag whilas an torpedo neija, ha üdn jorna leb era keyngen (swell) ow resek, ha keffres an torpedo ha'n scath ow mos 'mann (SWF M mos yn bann) ha dor euthyk tra, an eyl a savas 'mann dadn y gila, ha sqwachya a-les plenkys an stras (and scat the bilge planks).

Chânjya chei - parth 6 - gen Richat Gendall SWF L Trad.

 Another extract from Richard Gendall's An Curnoack Hethou (1993), transcribed in SWF L Trad. by Dan Prohaska. More extracts will follow.

(6) An Diwettha Nos e’n Dre Goth

Thew Tamsin gellys dhe’n gwely. Ke thew hei lôwenhes dre vedn hei mos dhe drigas en Kernow, ma spendyes genjy lies bledhen e’n chei ma, ha ma hei o kil tabm duwon. Ma hei o mos war hy fedn dewlin ha lâwl an Pader.

“An Tas nei eus e’n neav, benegys bo dha hanow. Dha wlascor gwrêns dos. Dha vodh bơ gwres e’n nor pecar’a e’n nev. Ro dhe nei an jòrna ma gan bara pub dedh, ha gav dhe nei gan pehosow pecar’a tell era nei o cava anjei neb eus peha war agan pydn. Ha na wras gan lewa en antel, bes gwith nei dhort drog. Rag an wlascor chy a bew, ha’n nerth, ha’n gordhyans. Rag nevra venitha. Endelna’r bo.”

Hei a venja lâwl môy, bes dhesempis hei a gòscas ena poran ort ternewen an gwely. Thera hei pur sqwith.

E’n gegin thera an sîra, an dhama ha’n mab eva hanath a jocolat tòbm ha cows warbarth.

“Pana dermyn vadnama sevel emann avorow, tas?”

“Pan glowo whei an clock alarm, po ken gas mabm a lavar dhewgh pa vo termyn.”

“Pana dermyn a vedna nei gara an chei?”

“Nei a wel hebma avorow po keniver tra landys.”

“My a dhog o jôwelys gena vy e’n carr.”

“Nei a guntel oll an peth privedh e’n hel òja hânsel. Òja nena pubonan a dal don dhe’n carr an peth a long dhodho.”

“My a’gas gweres dhe lenel cofer an carr, tas.”

“Gromercy, maw ... dhe’n nev na dheu bes tüs vas!”

“Lebmyn, pres ew dhe nei oll dhe vos dhe’n gwely.

“Duw’r nos da dhewgh!”

“Terebo avorow!”

Covyon Richat Gendall 4

This extract from Tavaz a Ragadazow by Richard Gendall (2000) has been put into SWF L trad.

HMS Offa (dhort Wikipedia)

Wòja teyr seythen ogastei, my a veu poyntys dhe jùnya an destrier Offa era lojys en Rôd Scapa, en Enys Orca. Üdn godhûher (gorthugher) en Mis Me 1943, barha routh a varners yonk erol, my geth 'mann et an tren ha vajya dres an nos, gorra troos arta en Thurso. Obma, wòja li a *gòjogednow ha yos a tettys, nei geth en flour gorhel tan revednow ha tremena dhe'n enys gen mor o maga còsel vel qwarel gweder. Nena, nei geth en yawl a wrüga gan radna nei emesk an deffrans gorholyon.

Ha obma Offa, gwelys rag an kensa treveth dhort y delher o naw troos en ûhelder; ha besy crambla 'mann war hebma en skeyl a lovan. Hebma a dalvia bos an dre vy terebo an kidnyadh.**

*Mutation of gò- to wò- is possible after a but is seldom written in the texts. 
** Final unstressed -dh is normally spoken as an unvoiced th.
Words: destrier: destroyer; routh a varners: a crowd of sailors; gorhel tan revednow: a paddle steamer; yos a tettys: mashed potatoes (RG wrote loach tettez); gorholyon: ships; terebo: until.

Gerowgh nei dhe gâna warbarth

Anthem Cajwydh
Dewgh lenwowgh gas gwedran ha bedhen lowenek,
rag dhe bilya ha ladra, ethew agan towl.
Ha nei ' qwandra e'n valys, leb ma'n edhyn ha'n flourys, ha'n tecter a Cashmir, ' pedndroppya e'n skeus.

posòrn:

Deun dhe ves,  Deun dhe ves,  Deun dhe ves, dhe'n fogevyow e'n menedhyow, gen an ledòrn e'n kel.

Gosowowgh e'n pelder, son treys ow tos nes dhen.
"Sav, Sav, ha deliver !" ethew agan crei, 
Ha nei ' qwandra e'n valys, leb ma'n edhyn ha'n flourys, ha'n tecter a Cashmir, ' pedndroppya e'n skeus.
posòrn...

Gas owr ha gas arhans, gas bownas mar mednowgh !

Nei wra ges a'gas ponow ha scornya gas wher,

Ha nei ' qwandra e'n valys, leb ma'n edhyn ha'n flourys, ha'n tecter a Cashmir, ' pedndroppya e'n skeus.
posòrn...

Notes : There are numerous words for 'valley', including valy. Nans, pl. nanjow or nansow is common in place-names and may be substituted here.

whegh pò whe 'six'

Pandr'ew an gwelha vorr dhe leverel ha scrifa "six" en Kernôwek, whegh pò whe ? Na veu kevys/kefys an form whegh ma's en teleryow-ma :

"in blethan myll whegh cans dewghans" (SWF L t: en bledhen mil whegh cans dewgens) Keigwin

ha "yn whegh dythow Dew a'wras an nef" (SWF L t: en whegh dedh Duw a wras an nev) Pryce

Lhuyd a scrifas huih.

Rag oll hedna, gwell via comendya whe pecar dell vedh gwelys e'n samplys-ma :

dew vgens blythen ha whe PC 351 (SWF. dew ügens vledhen ha whe)

rag bonas oll teake ha da yn whea dyth myns es formys aga sona me a wra CW 413-15 (SWF L: rag bones oll teg ha da en whe dedh mens es formys aga sona my a wra) An keth lavar a vedh kevys en OM.

Hanter blethan ew whe sithen warnig[ens] Bilbao MS. (Hanter bledhen ew whe seythen warn ügens)

Sampel aral ew wheeath gen Nicholas Boson üjy ow tisqwedhes gh > th.

Ma an Bosons yonk ow scrifa whee'ah, weeah ha wheha lebma vedh gwelys an vogalen dhe derry pecar ha'n e en den ha men ha sten. Oll hedna, keffres an th ha'n vogalen derrys, ew dhe vos kevys e'n tradicyon cowsys an porthow bian en Penwith ha Kerryer a wrüg dürya whath en kensa radn an ügansves cansbledhen.

Chânjya chei - parth 5 - gen Richard Gendall SWF L Trad.

Another extract from Richard Gendall's An Curnoack Hethou (1993), transcribed in SWF L Trad. by Dan Prohaska. More extracts will follow.

(5)

Pub tra oll a veu towlys; an chei en Loundres a veu gwerthys na’n chei en Kernow a veu pernys. War an diwedh an termyn ew leunys, ha straft Mêster ha Mêstres An Gov ha’n flehes anjei a dhallathas tròssa ga dillajow ha peth privedh. Keniver châmbour o leun a gofrow, kistednow ha syher dillas.

En gòles üdn cofer, Chestin a orras hy hôtys, hy fowsyow gwreg, pilednow, skijyow, liednyow codna ha manegow, en aral hei a orras hy dillajow scâv: lodrow, nackyns, grügysyow ha hevisyow gwreg, ha en gwartha hy fows gordhûher gen meur a with.

Matthow a ûsyas üdn cofer üdnik rag an dillajow ev, ha en hebma ev a orras üskis y bowsyow gour, y lavregow, pawgednow, hevisyow, powsyow nessa, frâwkys, colmednow codna, ampassy.

“Mabm, pe le vadnama gorra o brôgys stânch vy?”

“En cofer an carr abarth dh’agas côta stânch.”

“Mabm, pe le vadnama gorra o brôgys vy?”

“Tas! Eus cofer môy rag oll an gayys coth ma?”

“Ûs onan an kistednow cardbord, maw ... po ken towlel anjei mes!”

War an diwedh pub tra oll a veu gwres, ha ternos an contractors a dheuth en mettin a bres ha tròssa an chêny ha’n daffar kegin en cofrow te, ha landya anjei en kert brâs. Pa tho keniver tra landys anjei eth kerdh.

“Pa wrüga vy perdery oll an lavür,” medh an dhama, “thera vy nebes grêvys dro dhe’n nowedhyans bes lebmyn dre vedha nei war an fordh, my a omglowydh gwell.”

“Ha pa wren nei dos dhe Eglos Kery,” medh Tamsin, “me a wra cawas goon-helhy!”

“Pa vo jy en Eglos Kery,” medh Peder, “res vedh dhis mos dhe’n scol pecar’a kens!”

“Pa vo vy en Eglos Kery,” Tamsin a worthebas, “e vedh termyn gool, ea!”

“Pa vo nei en Eglos Kery,” an sîra a joynyas, “oll nei a res gwil whel warbarth rag drei nebes roth dhe’n teller!”

Geleryow war an treth

Tednys dhort Todo é Silencio (Oll ew cosoleth) Ch.3, gen Manuel Rivas.

Ma an vebyon ow qwary war an treth en Galithya, ünweyth arta. Nei a vetyas gen Brinco ha Fins kens lebmyn an 20/3/2. (A cargo of coffins 'geleryow' has come ashore.)

Gen omberthyans an eler, e'n telher clôs, tewal-na, Fins 'omglowas y anal dòbm y hònan.

An telher-na o geler wir era neyja war an mor, napell a'n tre'vor lebma thera an todnow ow terry ha spouma. Avel keybal, tho kelmys fast gen lovan o senjys gen Brinco. Ev a dednas an lovan en üdn drei an eler nes ha nena e wrüg gara (gasa) dhodhy mos dhorto gen fros an dowr. Rebdho, war an treth, thera geleryow, radn anodhans terrys, radn aral dien, cavasow stranj, ga gwescasow a badn rüdh a wel oll, remenadow müskegys üdn gwreck a'n pelha pelder.

An gwary-ma a dhallathas gwil düwon dhodho. Rag coselhe y hònan, pecar dr'era o kil puppres pa vo cales tedna y anal, Fins a settyas toth y anella dhe son ha pols an todnow.

Ev a gontyas deg tedn anal. Hag e creias mes, "Brinco, Brinco! Drei vy mes an telher-ma, horssen !"

Gortos a wrüg. Na glowas lev na merkya gwayans enwejek veth a alja disqwedhes a veu gwres vry a'y alow. Terweythyow thera va cows dh'y hònan. Ev a brederas fatel o ken coyntys dhodho, pelha sewyans y dranyak. Bès pa vo kevys fall, e vedh whilys dhe wòdhos peseul kebmyn ew. Ha tho va devedhys dhe'n conclûsyon a era keniver onan o cows dh'y hònan. Y sira, y dhama. An jowstoresow. An peskadoresow cregyn ha'n cunteloresow gòbmon. An golhoresow. Meteth an lety. An oberor. Birimbau dall. An pronter. An exîl. Doctour Fonesca pa gerdha y hònan oll. An den en pedn an Ultramar. Tas Brinco pa thera 'kil dhe'n gwedrednow lentry gen clout. Mariscal wòja gwil dhe'n tabmow rew cronkya an eyl warbydn y gila et y wedren a whisky. Leda, treys-nodh war vin an todnow. Keniver onan a havalsa y wil.

"Drocka horssen. My a vedn tedna dha ena (enev) mes a'th corf. Oll an preves a'th pedn, an eyl wòja y gila."

 A bòrpos ev a sqwattyas y bedn warbydn gorwer an eler. Y tallathas creia arta, creffa galja lebmyn. Galow keswlasek rag gweres." Victor, chy horssen!"

E prederas arta. Thera ken possybylita a wrüg gwil dhodho pur wir serry. "O molla (ow molleth) war dha das, Brinco!"

Po nag era hedna gwil y effect distowgh, e via res dhodho dascor. Ev a dednas anal down. E henrosas  a veu devedhys Naw Loor dhe rei towl dorn dhodho. Ha war an treth a-hes, dieskys, en üdn gwary orth mantolly war lovan tydn, hy flypp-flopps en hy dorn, e teth Leda. Thera hei omberthy canstel peskes leun a sartes.

Pa wrüg gweles an vos (vowes), Brinco a dednas an eler tûa an treth.

"Pandr'esta 'kil ? Ma hedna 'trei drog chons."

Brinco a wòrras y ves rag dh'y anow rag gwil dhedhy tewel. Leda a wòrras hy hanstel war an treth ha fistena, whensys dhe weles an remenadow an mernans fûturistyk a veu scòllyes war an treth.

"Cess heb cockya ha gweres dhebm.!" medh an maw.

Leda a'n clowas ha gweres dhodho tedna an lovan bys may wrüg dos an eler neyjys war an dor calish (cales).

"A-berth enny, ma hager brev whehtrosek," medh Brinco gen scorn. "Deus dhe weles!"

Leda wrüg gîky gen whans a wòdhvos ha dout kekeffres. Brinco a dherevas an gorwer dhort an box. Fins a wrüg gortos heb gwaya, glas ha blemm y vejeth, ow senjy y wens, y dhefra (dhiwvregh) kelmys tydn warbydn y gorf gen grügys, lagajow degëys warlergh maner a' re varow.

Leda a viras stark orto sowdhanys hag omlavar.

"Os ta pò nag os ta, Calamity ?" emedh Brinco avel ges. "Gan Arlòdhes an Mor ew devedhys dhe'th gweles."

Fins a egeras y lagajow ha metya mir amayes Leda. Hei a eth war hy fedndewlin ha lagatta, hy lagajow terlentry nebes, lenwys distowgh gen lôwena. An peth a lavaras o croffol (crothvol), "Tho whei dew bedn boba. Scant nag ew mernans dhe vos gwres gwary anodho."

"Gwary? Tho va marow." medh Brinco. "Chy a dalvia y weles. Tho va gellys blemm ha serth... Ria reva, Fins! Thes ta pecar'a corf marow!"

Geryow: geler > an eler 'coffin'; omberthyans 'rocking', 'balancing'; tre'vor 'shore'; keybal 'barge' - also 'ferry'; cavasow 'containers'; gwescasow a badn rüdh 'linings of red cloth'; a wel oll 'in plain sight'; pols 'rhythm', 'pulse'; enwejek 'special', 'particular'; y dranyak 'his difficulty'; fall 'a fault'; gòlhoresow 'washerwomen'; mantolly war lovan tydn 'balancing on a tight-rope'; sartes 'sea-urchins' - also 'hedgehogs'; y ves rag 'his forefinger'; cess heb cockya 'stop fooling'; omlavar 'speechless', 'dumb'; ria, reva 'blimey' - equivlent.

*Note that the particles ow and y may be spelt o & e in SWF L.

Pres powas gen Harold Harvey

Pres Powas gen Harold Harvey

Cala Me lôwen dhe whei oll, en Kernow ha pelha.

Ottòbma pyctur gen Harold Harvey neb a veu genys en Pennsans en mis Me 1874 ha cledhys ena e'n vledhen 1941. Ma an pyctur ' tisqwedhes pres powas an weythoryon prei en Kernow Cres en termyn eus passyes. Ma poll prei ha crüg dhe vos gwelys ha chymbla gen môg e'n pelder. E'n gwel-rag, yth ellen gweles splatt glas ha gwernow telegraff. O hebma an kensa dedh a vis Me?

Covyon Richat Gendall 3

This article from Tavaz a Ragadazow by Richard Gendall (2000) has been put into SWF L trad. spelling. See earlier extracts.

Porth Dewnan en termyn an gwerryans.

...Üdn dra pòrresys dhe y dhesky a veu fatla gwil dha oll sortow tüs, rag thera an da ha'n drog meskys; na whath, my ow honan o kemerys kerdh* en scol ostya, nanj o vy ûsyes dhe deffrans hasow a varchan(t)s. En lel jeneral, tho anjei tüs vas; an is-sodhek o servys rag an bagas nei o creiys Pittock, ha den kelednek o; ev o onorys dhort nebün gwithres ha browys; whath, an sodhek o dresta nei, an Pedn Leder Searle, o den ongrassyes a wrüg ûsya y honan car dre via oll an bes y escar.

Emesk an marners lies, tho nei radn pub ehen a düs tredh methek ha stout. Nebün còthman dhemm, Alban, a olas pa na veuva dewisys dhe vos marner cader; ken onan, gwas garow dhort Liverpool, a veu den an tan kens, o bahwah, nevra bostya dro dhe y vrâs oberow mesk an mòsy, ha pub pres stivya dhe vos kensa e'n stemm.

A-hes, me a veu devenys dhe Porth Dewnan. An spladna covyon eus dhemm an termyn-na, thens dro dhe b/pilya tettys, golhy an cauns (SWF cons) ha fugednow tos delicyous a vedh gwerrys/gwerthys e'n canteen... 

*kerdh: one of many words where dh may be silent.

Notes: gwil dha oll sortow tüs: deal with all kinds of men; nanj o vy ûsyes dhe: I was already used to; ev o onorys dhort nebün gwithres ha browys: he was decorated from some action and injured; car dre via oll an bes y escar: as though all the world were his enemy; bahwah: a loudmouth; kensa e'n stemm: first in the queue; pilya tettys: peeling potatoes.