An maw war an treth

Gorhel kethyon gen J.M.W. Turner.

Ena, ema puppres treth gwydn ha ledan tredh carygy garow, saw an jedh-na, pa wrüg wharvos an dra, etho loos an mor en dadn ebron dewal gorherys. Thera dew dhen coth ow nessa dhe'n mor, gwiskys, pedn ha troos, warbydn an awel yeyn ha rew an mettin Whevrel-na - ha maw magata, pemthek bloodh, maga hir ha moon avel gwelen, scubellek y vlew. Tho gwiskys avel pescador bohojek ewedh: lavrek poos, hevys cannos ha cota stanch, treylyes y vond-codna warbydn an gwyns tydn. Medh an behatna a'n düs coth, “Mirowgh, ma neppeth ena, hons e'n dowr. Pandr'ewa?”

“Pele ma va, Eddy? Na wela vy badna,” medh y gila, a vedha gelwys Tobmas.

“'Nos, ma neppeth ow qwaya.” Ha treylya gans hedna dhe'n maw, emedh, “Ke dhe weles, Oliver, ow whegol,” ha'n diwettha-ma, kettoth ha'n ger, a skyndnas an treth avel gaver wyls dhe'n mor, lebma thera an dra ow terlebmel e'n todnow gwav, whath re bell rag hedhes y dhorn dhedhy. Tho shap dû en tewlder loos an dowr, roha marow martesen, calamajina, po tabm cannos. Oliver a dowlas men - bilien wydn - heb gwil traveth dhedhy, bes speis woja hedna, na whath, an maw a'n kensenjas pur uskis heb glebya y dreys. Tho hatt brâs, deber-dowr ledan, stanch bedn an glaw, heb mar, bes lebmyn leun a dhowr-sal ha poos. Plesys gen y bris ha lowen gen y ober codnyk, ev a'n disqwedhas dhe'n dhew dhen coth, “Otta va geno whei, ow owntres, mirowgh, hatt brâs, heb nabm na sqward, na perhen naneyl war an tabm dor-ma a venja y worra dro dh'y bedn pò nag ew my ow honan.”

“Nag eus.” medh Eddy, “Gellys pell ew y berhen kens dhe'n mor, po na veu beudhys a-dhiwedhes gen an hager-awel,” ha y goweth a junyas, “Nag o den an costys-ma, me a hevel. Thew hedna hatt gwicor rych, gwres en Londres pò Pow an Flemen, an eyl po y gila, pò nag oma myskemerys. Mirowgh fatel veu trehys ha shapys glan, ha(g) òbma a-jei dhe'n band ma telher leb era settys pluven. Nag üjy an varchons en Falmeth ow qwisca ga fednow crehy endelha !”

Ha gans hedna, medh Tobmas, “Deun pelha, sos, piw a wor pandra eus dhe vos kevys whath pa veu kellys hebma mar diwedhes.”

Ha nag o anjei gellys pell pa wrüssons dallath gweles scòbmow ha prednyer, ha browjyon a bub ehen a ginda, scattrys òbma hag ena war an treth keffres hag e'n dowr - m'alja bos convedhys, heb bern, a veu kellys gorhel brâs e'n nôs ha'njei ow còsca. Thera anjei ow kerdhes, an trei anodhans warbarth, tûa sawan lebma vedha kevys scòbmow cünys rag an oles terweythyow. Thew Oliver yonk a welas an corf ena, ha gen galow còtt ha lebm thera ow resek di avel milgy, ha'n dhew dhen coth ow kerdhes scaffa galjons war y lergh. Nag o anjei devedhys dhodho whath, pa wrüg an maw tedna an corf mes a'n dowr bas dre y dhew üfern.

“Nag ewa marow. Mirowgh, ma va anella whath. My a glowas y golon ewedh.”

Ha bew o, pur wir. Tho maw yonk, a oos gen Oliver, ha dû o y grohan nodh warbydn remenat y hevys gwydn sqwardyes. Ort y dâl eth era goos rüdh ow tivera dhort goly. Qwyck ha dison, an dhew dhen coth a'n kemeras yntredhans, scoodh-ha-scoodh, ha mos ganso dhe bedn an porth lebma thera an als isel ow profya goscotter rag an gwyns. Eddy a rutyas keyn an anfujik gen manek grohen davas ha scon e tallathas pâsa ha strechya y lithyow.

Lebmyn merkyowgh òbma, nag o an kensa termyn a veu gwelys Afrycan gen tüs an porth rag mos ha dos reb an mor ha'n als dhe beskecha ha gwertha warow aga forth bian, i a wely marners dhort powyow pell. Whath pelha ages hedna ewedh, thera tüs et aga mesk a veu gellys a-les ganjons en gorholyon brâs - dhe'n trevow nowydh en America ha'n marhajow en Ejyp ha Turky ha pelha. Terweythyow e vedha gwelys kethyon presonys avel lodnow e'n gorholyon a dremena e'n Chanel ewedh, rag thera an hager-kenwerth ow cressya, bledhen war vledhen. En Falmeth e vedha gwelys marners frank dhort Gyny war an cayys keffres ha kedhyon a veu sesyes dhort an hager-varchons gen an Lû Lestry Riel dhe wül tüs mor et aga gorholyon. Lies e vedha kemerys Kernowyon a'ga scathow e'n keth maner ewedh.

“Tho heb dowt gorhel Gyny a veu kellys.” medh Oliver. “Ma lies anodhans ow tremena lebmyn ha'n blas ew euthyk.”

An bescadoryon a'n velyas ena gen cota Oliver ha y dhon endelha bys e'n dre – dewdhek chei üvel gen leur hern ha vorn bara ort pedn cons garow. War an cons, thera trei scath hern, na moy avel hedna, ha whyns rag ga halya mes a'n dowr. Nag o pell terebo oll an company dhe vos sedhys derag an tan tobm era en oles an brassa chei. Thera Elisabeth, gwreg Eddy, ow whilas dillas dhe wisca an den yonk e'n sorn leb era ga gwely, ha thera sawarn cowl conin ow lenel an rom bian. An gentrevogyon oll a dhedh rag gweles an estren ewedh ha lenwys o an chei a bobel. Thew onan an re-ma a dhros an yeyn-nowodhow e veu kellys an Bridgewater Maid dhort Gwlas an Hav gen keniver onan, keffres marners ha kedhyon.

Hanter owr wòja hedna, pa wrug an maw egery y lagajow ha gweles an düs era ort y senjy ha y wisca, e veu own, saw Eddy, heb hedhy, a wòrras y dhorn warnodho, leverel der vaner cosel, “Na borth dowt. Nag eus den veth e'n chei-ma a vedn gwil drog dhis. Mesk cowetha eth osta òbma,” ha'n den anketh a veu didhiwys gans hedna. Eddy a lavaras y hanow ha henwyn pub hüny era ena et aga disqwedhes gen y ves, ha'njei a dhescas an Afrycan dhe vos henwys Adisa. “Nibo ni Mo ?” e medh et y davas y honan, ha Eddy, a dhismigyas y borpos ha gorryby, “En Kernow osta.”

“E dupe.” a worrebas Adisa ha'njei a gonvedhas heb pon dr'o hedna durdala dhewgh whei.

Teyr bledhen, tho trigys Adisa e'n dre. Pub dedh thera ow mos dhe vin an dowr dhe omwolghy y honan, treys ha diwla, ken prevedh pyjy dhe Dhuw, ha'n bobel a wrüg convedhes dr'o an keth Duw era anjei gordhy dhodho an Sül. Tho den yonk abyl a venja gweres dh'y salvoryon dendyl peth an bes kens es bos begh ragt'anjei. Pa wrüg mos gen Oliver dhe'n porth, an kensa pres, e tisqwedhas fatel woya dhe owna rosow ha gweres dhe'n düs lanchya ga scathow ha ga halya war an cons arta. Tho spladn dr'o mab an als ha'n mor o ûsyes dhe'n whel. Hedna a veu afydhys ha prevys dhodhans moy diwedhes pa gemeras tabm glow predn rag tedna scathow y wlas war lehen kyllas. Ev a dhescas Kernôwek gen wharth ha plesour. “Ev a wor moy a gan tavas vel an bobel eus en Falmouth lebmyn,” medh onan an benenes gen hanas skith.

Pa thera diwedh dhe'n tryjya bledhen - awos caradowder y gowetha nowydh - etho spladn na venja triga na velha bès e venja mos tre dh'y bow y honan dhe whilas y vabm, y drei vroder ha y hor yonk. Rag hedna, üdn mettin a-vres, mis Me, Eddy eth ganjo a-dhor an porth bian dhe'n dreveglos. Ena e vargidnyas gen tiek era ow mos dhe Falmeth gen y gert brâs ha y ohen rag gwertha barlys ha gwaneth ha perna kebmys a via othom dhodho e'n varhas. Ena, tho war aga thowl omgussülya gen an meur-lettrys Mester Enys – den jentyl lel – era dhodho gorholyon ha meur a allos e'n pow. Moy avel hedna, thera va danon y worholyon dhe Gyny gen padnow Marok. An peth o dh'y les hons o owr ha dans olifans ha cas o ganjo an trâd dû. Eddy a veu dhe'n mor gen sira Enys ha rag hedna thera colm crev yntredhans.

Pa wrüssons dos dhe Falmeth, an tiek a gowsas dhe Eddy, leverel, “Kebmer with òbma, coweth. Ma radn en toll-ma hedhyw a venja sesya an den yonk-ma rag dh'y wertha dhe'n hager Corker.” Tho cussül stowt, heb dowt a'n dra rag tho Corker an marchont dhort Wordhen era ow tanon y worholyon dhort Breten Veur ha Marok dhe berna kedhyon en Gyny. Tho lowr acontys moy crowel avel onan vytholl an varchons Gyny ha moy avlethys. Rag hedna, Eddy a senjas Adisa ogas dhodho ha'n dhew dhen, yonk ha coth, a eth cosel ha wheg reb an stretys ydn dhe'n porth. Thera Enys ena. Ev a dhegemeras Eddy y dhiwvregh a-les, “Otta chy genen arta, Eddy Pender, pele veu chy mar bell? Ha piw ew hebma a welama genes, my a'th pes?”

“Thew hebma Adisa, neb a veu gerys hanter beudhys war an treth teyr bledhen a-lebma wòja collva an gorhel Gyny, Bridgewater Maid. Lebmyn e venja mos tûa tre dh'y vabm et y bow y honan, rag ma own dhodho na vedh hei saw warbydn an ladòrn tüs ha'n drogwesyon erol eus ganjons.”

Ha treyla dhe Adisa dhe gemeres y dhorn, emedh Enys, “Mar kellama gweres dhis gans hedna, my a'n gwra dhe'm plegadow. Lavar dhebm, pana whel ellesta gwil en gorhel?”

Tho Eddy a worrebas et y le: “Pescader diogel ewa a wor dhe revya ha golya ha halya lovonow gwell avel brâssa radn gan mebyon nei. Ev a wor dhe wül colmow teg ha plethy fün, magata. Devnydh marner abyl ew, my a'n to.”

“Dhe voy eth ew dhe les, coweth. Nei a'n danon kens avel marner e'n Daniel ew kelmys dhe Safi en Marok gen daffar horn ha sten. Eneth ena, e via gwell gan capten dh'y wòrra tredh diwla Martyn Mundy, neb ew gonador rag brâssa radn a'gan marchons wiryon e'n costys-na. My a vedn gòrra Mester Keigwin, an lahyas, dhe scrifa lether ragto na vo grevyes gen prevattoryon po an Morlû Riel.”

Thera Adisa ow cosowes sür, bès na wrüg òttra ger veth. Gwell via gara an dhew goweth coth dhe clappya yntredhans.

“Pandra vedh gwres ganso wòja hedna?” a vednas Eddy.

“Moy diantel whath e vedh an viaj wòja hedna bès Mundy a vedn whilas an gwella vorr. Ma gorholyon ow mos dhort Marok dhe Gyny heb tochya an teleryow lebma vedh kedhoryon. Adisa ell dendyl y vara et agan gorholyon bys ma[y] vo kevys vorr dhiogel.”

Termyn hir an trei den a gowsas endelha en chombour Enys. Adisa a dhisqwedhes fatel woya dhe clappya Kernowek gen meur whecter ha cortessy. Scrifednyas Enys a dhros mappa m'aljans godhvos a bele o poran ha war an diwedh etho determyes dr'o hedna ogas dhe delher henwys Eko lebma thera gwicoryon dhort Portûgal. Wos an antylly, tho Enys sür dr'alja hedhes y vabm heb bos sesys.

Trei dedh wòja hedna, ajei a eth warbarth dhe vetya gen capten an Daniel.

“Mester da, dursona dhewgh whei et agas gorhel !”

“Serys, lôwena dhewgh whei.” a worrebas an mester.

“Ottòbma an den yonk a wrüga vy cows anodho genowgh.” medh Enys, ha Eddy a junyas,

“Thew den abyl na vedh kevys syger. Ro dhodho y dhever ha na vedno whei cawas ragfra dh'y geredhy. My a ragdho.”

“Delha re bo,” medh an Mester. “Cas ew genam gweles den mor en carharow ha chy a hevelsa dremas. Deus lebmyn a-bera genen.”

Nag era meur a dermyn rag Adisa dhe gemeres y gübmyas. Ev a eth a-bera e'n gorhel ha'n dhew dhen war an cay na'n gwelas moy. A-jei dhe owr, an Daniel eth kerr (yn kerdh) gen an morlenel ha gwyns own a'n tir a'n whethys scon mes a ga wolok.

Thew hedna gan whedhal dhan, fatel wrüg den yonk grevys tira òbma, e'n vledhen agan Arlòdh mil, whegh cans, deg ha pajer ügens - fatel wrüg cawas socor ha cowethyans mesk an bobel ken mos pelha war y vorr. Thew Oliver a scrifas anodho lies bledhen wòja hedna na vo nakevys y goweth a dhedh a'n mor.