Chânjya chei - parth 2 - gen Richat Gendall SWF L Trad.

Another extract from Richard Gendall's An Curnoack Hethou (1993), transcribed in SWF L Trad. by Dan Prohaska. More episodes will follow. Fôto a Lewannick dhort consel a'n pluw.

De Sül, Matthow An Gov ha’y düs a savas emann abres dhort aga gweliow, debry hânsel, ha marhoga terebo parth Lannstefan lebma wrügans gwil troen adro m’aljan’jei gweles nebes a’n pow na.

Anjei a welas lies chei dhe wertha ha merkya henwyn an gonadoryon. Pols bian dhorth Lannwenek jei a dheuth bydn chei pur goth en ros ogas dhe awon ha pons.

“Ogh, tas!” Tamsin a greias, “Ella nei perna hebma? Ma pras dhodho lebma ellama gwitha goon-helhy!”

“Ha my a ell peskecha e’n awon!” medh Peder.

“Gortowgh an flehes!” medh an dhama. “Na ella nei examnya chei veth hedhyw, rag thew an Sülva ha nei a dal governa an dra gen an gonador kens.”

“Ha’n chei ma a vedn costya môy es dr’ellama rei!” medh an sîra en wherthin. Òja nena jei a gemeras an fordh dhe Alter Non.

“Ass ew teg an dre ma!” medh an dhama. Mall o ganjans mos chei dhe’n eglos teg, bes na aljan’jei gwil endella rag thera servis mos rag.

“An le ma ew da gena vy ewedh,” medh Tamsin. “Mirowgh ort an awon teg!”

Matthow a dròviaz an fordh ewn tha Lannest, ha òj’hedna dhe Eglos Kery, ha war an diwedh jei a dheuth tre dhe Lannstefan.

“Martesen na alja nei drei lowr rag perna chei en pow,” medh an sîra ahes. “Treven en drev thêns môy ras terweythyow.”

“P’ewa penag,” medh an dhama, “nei a wra dos obma avorow ha mos dhe weles an gonadoryon.”

Halgavor arta. Whath üdn speik en colon an pow.

An 30 Kevardhû 2020, my a dherivas, òbma en blogg-ma, fatel era an company a dhisplegoryon, Wain Homes, ' whilas derevel 540 chei war Halgavor, ogas dhe v/Bosvena. E'n eur-na, nanj ew peder bledhen, thera pobel a'n costys-na, gen aga sendhor ha consel an dre, ow settya warbydn an towl gen meur nerth ha colon. Nag ew marth rag an telher ew teg ha meur gerys gen an bobel. Moy vel hedna, thew sür ew na via gwerthys lies a'n treven nowydh dhe Gernowyon. Thew ken ensompel an defolyans ha'n diswrians a gan pow üjy puppres ow pejya ha gwethhe. Lebmyn ma clowys yeyn nowodhow (Gwiasva The Cornish Times 30 Kevardhû) rag na venja Maynorieth an Kerhydnedh (The Environment Agency) moy sevel warbydn an towl na velha. Gwetha vel hedna, ma Wain Homes 'saya dhe lehy an nòmber a dreven resonadow (affordable homes) ew reqwiryes gen Consel Kernow. Re bo meur nerth ha colon dhe oll an bobel üjy whelas sawya gan pow dhort mos dhe goll.

En nowodhow hedhyw. Trump a venja cawas Kernow.

Kemerowgh with. Ma Donald treylya y lagajow tûa Kernow ha gan olcadnow ha gan mònyow en dadn an dor. Ma CNN ha'n BBC clappya dro dhe Grenlond ha'n Canel a Panama, ha fatel venja Mester Trump gwil dhe Canada bos onan an Stâtys Ûnyes a America dre fors erbysek, bès a-dhelher dhe'n mog ma va ' cònsylya ha plottya ha parra y dowl rag sesya Kernow. Medh e dhe Rubio en privedh, "Res porres ew dhen cawas Kernow rag sekerder a'n Stâtys Ûnyes a America. Thew stratejek ha leun a sten ha lithium ha pup ehen a mònyow." Pelha, e lavaras fatel na alja "exclûdya ûs an army dh'y wil po na venja an Brits y wertha ort pris isel..." ha "Jimmy Carter a dalvia y wil, pell a'n eur-ma..." Moy avel hedna, "Na vedn an Limeys gwil travyth pa vo gwelys gan morlû e'n Chanel. Kernow a vedh dhen, sûr ... essential, absolutely essential." (Thew radn y lavarow òbma non-verbatim.)

Gorhel kellys war veyn Brysons - gen Talek 1976 (SWF L Trad.)

An derivas-ma (rag thew gwir kens es bos whedhel) a veu scrifys gen E.G. Retallack Hooper (Talek 1906-1998) ha dyllys e'n niver 130 a'n lever-termyn An Lef Kernewek (An Lev Kernôwek) e'n vledhen 1976. Òtta va dhewgh e'n FSS D na vo nakevys genen. Neil

Diw garrek pur vrâs ew meyn Brysons, hager ha deantel, dû aga liw, deg ha trei ügens troshes a ûgh an dowr. An drevesigyon* a's gelow An Dhiw Hôr. E'n vledhen mil eth cans üdnek ha dewgans (1851), mis Genver, thera hager awel dres ehen. Thera an gwyns 'h üja en üthyk ha'n todnow ow stevya erbydn an aljow, pecar ha crak taran aga thros.

War an mor-na thera gorhel ow colya a Liverpool dhe Soth Afryca (Talek a scrifa Dhyghow Afryca). Dhor an jedh, üdndegves mis Genver yth o, an gorhel a wrüg omdheshesy* war garrygy Brysons ha distowgh ev a veu sqwardys ha scattrys dhe scòbmow ha'n marners oll a veu towlys e'n mordarth. Thera naw den hag üdn venyn 'h* omdowla e'n dowr, et aga mesk seyth marner a veu beudhys* distowgh. Mester an gorhel, gans y wreg, a wrüg dhe crambla (Talek: a allas crambla) war an garrek ha'n tryja den a wrüg dhe (Talek: a allas) settya dalhen en astell an lester ha neyja erna wrüg drehedhes scath an porth Senen. Tergweyth thera an bescadoryon harth Senen 'saya tremena an mor et aga* scath-roos bès ny aljons drehedhes dhe'n Brysons.

Gans hedna, lester an lystry bresel (Ma Talek ow mênya an Morlu Riel) a dheth a Bennsans. An varners a whilas dos en ogâs dhe'n veyn hager, mes (= bès) e'n gwetha pres, an gwyns a whethas byth môy crev ha re vrâs an todnow may fe res dhedha* gòrtos whath pelha an düs vorethek era ow kesclena war an garrek. Degweyth certan i a wrüg whilas drehedhes dhedha mes/bès travyth ny allas bos gwres ha dworenos, er aga anfüs, eth ethons* dhe ves.

Res o dhe'n dhew passya an nos war an garrek tredh an mor coneryek*, gleb ha yeyn del ens y, ha'n wreg a besyas (Talek: besys) Duw ha trestya dh'y dregereth.*

Ternos vettin, pescadoryon Senen o cuntellys war an aljow a ûgh aga threven (Talek: chyow), meur aga fyenasow. Dre'ga gwedrow* y hyllens gweles gweles an dhew dhen moredhek a'ga sav whath war an garrek! E medhans y, "Ella nei aga sawya? Ell scath-roos mos a-dreus mor an par-ma? Piw yntredhon a vedh harth lowr mos dhe'n mor? Mes/Bès hemm ew tra na ell bos."

Betegens, worteweth, an düs kelednek-ma (Talek: colonnek) eth en teyr* scath-ros wor tû ha'n Brysons a-dreus an mor hager. I, pa dhethons ogâs dhe'n garrek, i a dowlas lovan gans gòdn. E'n gwetha pres, an lovan a godhas e'n dowr an kensa treveth hag ewedh (Talek: yn weth) an nessa treveth mes (bès) an teyja treveth an capten a'n kemeras hag a's colmas a-dro dhe gres y wreg. Hei a labmas e'n dowr mes/bès e'n keth eur-na e teth todn mar vrâs hag a wrüg tedna an venyn drûan en dadn e'n mordarth. Pa wrüg an düs hy thedna a-berth e'n scath, marow o hi.

An bescadoryon a allas tedna an gour en tiogel et aga scath ha dewheles dhe'n porth ganso a wrüssons.

Heb dowt e'n bes, an drigoryon oll o cüntellys war an treth ow qwaytya dewheles an scathow ha'n gwrageth pa welson dos an düs a leverys "Dhe Dhuw re bo grassys. Agan gwer ew saw dhort an peryl."

Lôwenek on ni maga ta y feu (= e veu) sawyes dewdhen en mes an gorhel-na hag e coth dhe ni pejy Duw gans enevow an düs o kemerys gans an mor fell.

Hemm ew diwedh a'm whedhel gwir a'n gorhel o kellys war Veyn Brysons.

Geryow: an drevesigyon 'the country folk', 'locals'; omdhesehy ger Talek rag 'go aground', 'run ashore'; beudhys 'drowned'; 'h = SWF M owth; y dregereth 'his mercy'; coneryek 'furious' Gwell via y scrifa, pecar d'wrüg Talek, gen -ak; gwedrow 'glasses' òbma = 'telescopes'; et aga = yn aga; scath-ros 'seine boat'; dhedha = dhodhons, dhedhans 'to them'; eth/yth ethons = 3 pl pret. of mos "they went' - not usual in KB; scath is treated as fem. in UC & KK but as masc. by RG.

E'n nowodhow an seythen-ma.

Thera meur lôwena ha rejoysya en Israel an seythen-ma pa veu delivrys peder benyn yonk dhort captivita en drog bresonyow ha pyttys a Hamas. An mosy (mowysy) - oll anedha ter nawnjek hag ügens bloodh - a veu drog handlys ha ledrys dhort Israel avel gòstlow/gwystlow (hostages) an 7 Hedra 2023 pa wrüg Hamas ha ga hager cowetha settya war Israel en ladha pò kemeres keniver onan a aljans cawas, bian ha brâs, yonk ha coth. Lies moy a veu browys ha violatyes. Tho an benenes golyoresow heb arvow (unarmed lookouts) era ow cül aga servis e'n army an pow dre worholeth, pecar dr'ew an vaner e'n pow bian-ma eus dhedhy eskerens grev war bup tû. Whetek a'n benenes yonk erol era gen Karina, Daniella, Naama ha Liri a veu ledhys gen an euthwesyon. Re bo cres ha bownans lôwen dhe'n mosy-ma ha dhe geniver onan e'n tiryow troblys-na.

The Annual English-Cornish Dictionary 2022

Parys ew vercyon nowydh 2025 an Gerlever Sowsnek-Kernôwek Bledhednek  e'n FSS gen graffys hengovek. Danvenowgh messach dre ebost rag cawas dascrif.

The 2025 edition of The Annual English-Cornish Dictionary in SWF L with traditional graphs is ready. It may be requested by email.

keverango@yahoo.ie

Âls, Pras, Gwel, Hal ha Goon gen Richat Gendall, treusscrifys e'n FSS D gen Dan Prohaska

Tednys dhòrt: Richard Gendall. 2003. Practical Modern Cornish - Part 1 Foundations, Liskeard: Teer ha Tavaz. 

Gerowgh nei desevos dr'o whei bran vrâs. Thero whei o neyja menowgh tredh an âls ha'n oon. Ma gas skelly crev whei o cronkya an ayr gen mar veur nerth ha dr'üjans o tythya pecar'a son sethow. A òles whei a ell merkya mens eus gwres dhe wil gwlas Kernow, peth a veu gwres alergh, peth o gwres pell dhe'n eur ma, oll en kemysca. Mirowgh! Hons ena a òles ma tüs goth an puskes owna ga ròsow. Hons ena ma stenoryon o tegy tâlhattys.

Mar qwrüssa vy mos barth dhe whei, ha mar qwrüsso whei sewya an awon, hei a wra gas drei whei dhe'n dreveglòs leb a veu vy genys ha megys. Mirowgh ena! Hedna a veu an chei nei, hag ena an cleghtour a wren crambla termyn my a veu maw. Ello whei attendya an düs na ort corn an strat üjy o cortos an buss? Mar qwrüssan'jei treylya adro, jei a alja gweles maw bian sedhek war dopp an fos en mires an waynys prei ha jei o teskydnya an menydh, kelmys dhe Borth. Gosowowgh, ha whei o clowes son an ynjyn ha'n trònkkerry lenwys a brei. Gosowowgh arta, ha whei o clowes an bagas arhans dhe dria y vûsik e'n skiber a ûgh an carrjy.

Ma an vran vrâs o tremena dres ker dhiswres a veu derevys war bans reb an fordh. Holma o kens pennplas metêrn, ha mirowgh! Ena ma men co a veu derevys ganjo er co y vab, alebma mil vledhen ha'n hanter.

Mar qwresso whei sewya an heyl lebmyn, ev a vedn gas drei whei leb wrüg an maw tyvya dhe dhen yònk, ha bos kemerys emann en gwidro an bownans, leun a sekerder ha doutys, lowender ha trûedh, o mos ales ha dos tre. Leverowgh dhe'n vôs en gwel an gwaneth na wressa hei y nakevy ev. Leverowgh dhe'n tiek dre vedna va bos parys dhe orra an margh dhe'n gov dhe hêrnya dohajedh en Penn Poll, hag avorow ev a weres dhodho o kil an cîder ort an wask lavalow. Whath trenja, ev a res mêkya y honan vel marner yònk, parys dhe omladh rag oll hebma a ell e gweles aderdro lebmyn.

Obma an eglòs war ladn an heyl. A po diwedh dhe'n strîf, an whegh clogh brêst ew cregys war an cloghprednyer e'n cleghtour a ell kesseny arta, "Gwrewgh fistena dhe'n eglòs!", ha martesen tüs a vedn trigas abarth dh'y gila heb froth na miken, grassa an duwow anjei dr'êns whath bew. Ma an trevas mejys. Hedhyw ma pronter an pluw o palas y lôwarth, ha ma an den arader oh aras y dir.

Ello whei ogla an gwydhvos e'n ke? Ahes, leur an coos a vedh gorherys a dhel segh ha kestednow (kest(en)ednow). En termyn an nos, ma an gwarthek o pedhygla, ma an dorhok o crowdel, ha terneyja a ûhen en cachya preves. Ma kei an bargen tir o piga mann y scovornow, ha hartha en gorthyp dhe grei an lôwarn üjy oh òla adhorth tû aral an heyl. E'n mettin, nei a wra difüna ort lev an tiek o carma dhodho, "Scott, Scott, ke en mes adro!" Ahes Scott a vedh et y gòben en denjel ascorn, en mên termyn ma an deves o pryvya adhorth an mena. Wrügo whei besca tastya còsoleth a'n par ma? Nag era nei ünweyth o longya dhe lawhedha an darjyow dro dh'obma.

An vran vrâs a bassyas adreus an castel coth ha tremena an glydn meur, en dadn dhedhy an awon deg, an còsow, an fordh wiüs, ha'n fordh gleder leb drei esperans ha duwon kekeffres. Hei eth rag er na wrüg hei terneyja an gorlivyow, hag ena, hei a dreylyas tû ha'n north. Adhelher, an tiredh medhal, an pras, an gwel, an lôwarth còsel; dherag, an tiredh cales, an geunegen, an hal, an radel, an oon, an gòdhal, an carn; tiredh an gwarthek dû ha para an menydh, dû ga mîn. En dadn, parcow bian degys ales mes a'n ydnyal gen whes na oren pana lies tüs dres na oren pana lies bledhen. Saw, mirowgh! Ena crellas nebün drev derevys en form cròbm, dhodho parcow münys gwres en mesk an carrygy; nag eus üdn lin còmpes etto malbew dabm! Ha war an tû aral, an gòrge, mirowgh ! Ma dons meyn ha men hir. Thera nei en mesk an hendasow nei.

An vran vrâs a welas oll hebma pesqweyth a wressa hei dos tre adhorth an âls, ha hons ena, gwres war wartha pyllar coth leb o kensa radn neb ynjyn a longya dhe'n bal, ma hy neyth hei, bagas shiek a arren grüg, teklys a wreydhyow fin ha gwels segh. Otta whei devedhys dhe dre! Mar qwressa onan perdery dr'ew hebma ken avel an gwartha a skians ha còsoleth gwêns e perdery diweyth. Duw'r nos da dhewgh ha còsk et ta, en hünrosa whei dhe vos e'n gwir ena an Metêrn na !