Chânjya chei - parth 2 - gen Richat Gendall SWF L Trad.

Another extract from Richard Gendall's An Curnoack Hethou (1993), transcribed in SWF L Trad. by Dan Prohaska. More episodes will follow. Fôto a Lewannick dhort consel a'n pluw.

De Sül, Matthow An Gov ha’y düs a savas emann abres dhort aga gweliow, debry hânsel, ha marhoga terebo parth Lannstefan lebma wrügans gwil troen adro m’aljan’jei gweles nebes a’n pow na.

Anjei a welas lies chei dhe wertha ha merkya henwyn an gonadoryon. Pols bian dhorth Lannwenek jei a dheuth bydn chei pur goth en ros ogas dhe awon ha pons.

“Ogh, tas!” Tamsin a greias, “Ella nei perna hebma? Ma pras dhodho lebma ellama gwitha goon-helhy!”

“Ha my a ell peskecha e’n awon!” medh Peder.

“Gortowgh an flehes!” medh an dhama. “Na ella nei examnya chei veth hedhyw, rag thew an Sülva ha nei a dal governa an dra gen an gonador kens.”

“Ha’n chei ma a vedn costya môy es dr’ellama rei!” medh an sîra en wherthin. Òja nena jei a gemeras an fordh dhe Alter Non.

“Ass ew teg an dre ma!” medh an dhama. Mall o ganjans mos chei dhe’n eglos teg, bes na aljan’jei gwil endella rag thera servis mos rag.

“An le ma ew da gena vy ewedh,” medh Tamsin. “Mirowgh ort an awon teg!”

Matthow a dròviaz an fordh ewn tha Lannest, ha òj’hedna dhe Eglos Kery, ha war an diwedh jei a dheuth tre dhe Lannstefan.

“Martesen na alja nei drei lowr rag perna chei en pow,” medh an sîra ahes. “Treven en drev thêns môy ras terweythyow.”

“P’ewa penag,” medh an dhama, “nei a wra dos obma avorow ha mos dhe weles an gonadoryon.”

Halgavor arta. Whath üdn speik en colon an pow.

An 30 Kevardhû 2020, my a dherivas, òbma en blogg-ma, fatel era an company a dhisplegoryon, Wain Homes, ' whilas derevel 540 chei war Halgavor, ogas dhe v/Bosvena. E'n eur-na, nanj ew peder bledhen, thera pobel a'n costys-na, gen aga sendhor ha consel an dre, ow settya warbydn an towl gen meur nerth ha colon. Nag ew marth rag an telher ew teg ha meur gerys gen an bobel. Moy vel hedna, thew sür ew na via gwerthys lies a'n treven nowydh dhe Gernowyon. Thew ken ensompel an defolyans ha'n diswrians a gan pow üjy puppres ow pejya ha gwethhe. Lebmyn ma clowys yeyn nowodhow (Gwiasva The Cornish Times 30 Kevardhû) rag na venja Maynorieth an Kerhydnedh (The Environment Agency) moy sevel warbydn an towl na velha. Gwetha vel hedna, ma Wain Homes 'saya dhe lehy an nòmber a dreven resonadow (affordable homes) ew reqwiryes gen Consel Kernow. Re bo meur nerth ha colon dhe oll an bobel üjy whelas sawya gan pow dhort mos dhe goll.

En nowodhow hedhyw. Trump a venja cawas Kernow.

Kemerowgh with. Ma Donald treylya y lagajow tûa Kernow ha gan olcadnow ha gan mònyow en dadn an dor. Ma CNN ha'n BBC clappya dro dhe Grenlond ha'n Canel a Panama, ha fatel venja Mester Trump gwil dhe Canada bos onan an Stâtys Ûnyes a America dre fors erbysek, bès a-dhelher dhe'n mog ma va ' cònsylya ha plottya ha parra y dowl rag sesya Kernow. Medh e dhe Rubio en privedh, "Res porres ew dhen cawas Kernow rag sekerder a'n Stâtys Ûnyes a America. Thew stratejek ha leun a sten ha lithium ha pup ehen a mònyow." Pelha, e lavaras fatel na alja "exclûdya ûs an army dh'y wil po na venja an Brits y wertha ort pris isel..." ha "Jimmy Carter a dalvia y wil, pell a'n eur-ma..." Moy avel hedna, "Na vedn an Limeys gwil travyth pa vo gwelys gan morlû e'n Chanel. Kernow a vedh dhen, sûr ... essential, absolutely essential." (Thew radn y lavarow òbma non-verbatim.)

Gorhel kellys war veyn Brysons - gen Talek 1976 (SWF L Trad.)

An derivas-ma (rag thew gwir kens es bos whedhel) a veu scrifys gen E.G. Retallack Hooper (Talek 1906-1998) ha dyllys e'n niver 130 a'n lever-termyn An Lef Kernewek (An Lev Kernôwek) e'n vledhen 1976. Òtta va dhewgh e'n FSS D na vo nakevys genen. Neil

Diw garrek pur vrâs ew meyn Brysons, hager ha deantel, dû aga liw, deg ha trei ügens troshes a ûgh an dowr. An drevesigyon* a's gelow An Dhiw Hôr. E'n vledhen mil eth cans üdnek ha dewgans (1851), mis Genver, thera hager awel dres ehen. Thera an gwyns 'h üja en üthyk ha'n todnow ow stevya erbydn an aljow, pecar ha crak taran aga thros.

War an mor-na thera gorhel ow colya a Liverpool dhe Soth Afryca (Talek a scrifa Dhyghow Afryca). Dhor an jedh, üdndegves mis Genver yth o, an gorhel a wrüg omdheshesy* war garrygy Brysons ha distowgh ev a veu sqwardys ha scattrys dhe scòbmow ha'n marners oll a veu towlys e'n mordarth. Thera naw den hag üdn venyn 'h* omdowla e'n dowr, et aga mesk seyth marner a veu beudhys* distowgh. Mester an gorhel, gans y wreg, a wrüg dhe crambla (Talek: a allas crambla) war an garrek ha'n tryja den a wrüg dhe (Talek: a allas) settya dalhen en astell an lester ha neyja erna wrüg drehedhes scath an porth Senen. Tergweyth thera an bescadoryon harth Senen 'saya tremena an mor et aga* scath-roos bès ny aljons drehedhes dhe'n Brysons.

Gans hedna, lester an lystry bresel (Ma Talek ow mênya an Morlu Riel) a dheth a Bennsans. An varners a whilas dos en ogâs dhe'n veyn hager, mes (= bès) e'n gwetha pres, an gwyns a whethas byth môy crev ha re vrâs an todnow may fe res dhedha* gòrtos whath pelha an düs vorethek era ow kesclena war an garrek. Degweyth certan i a wrüg whilas drehedhes dhedha mes/bès travyth ny allas bos gwres ha dworenos, er aga anfüs, eth ethons* dhe ves.

Res o dhe'n dhew passya an nos war an garrek tredh an mor coneryek*, gleb ha yeyn del ens y, ha'n wreg a besyas (Talek: besys) Duw ha trestya dh'y dregereth.*

Ternos vettin, pescadoryon Senen o cuntellys war an aljow a ûgh aga threven (Talek: chyow), meur aga fyenasow. Dre'ga gwedrow* y hyllens gweles gweles an dhew dhen moredhek a'ga sav whath war an garrek! E medhans y, "Ella nei aga sawya? Ell scath-roos mos a-dreus mor an par-ma? Piw yntredhon a vedh harth lowr mos dhe'n mor? Mes/Bès hemm ew tra na ell bos."

Betegens, worteweth, an düs kelednek-ma (Talek: colonnek) eth en teyr* scath-ros wor tû ha'n Brysons a-dreus an mor hager. I, pa dhethons ogâs dhe'n garrek, i a dowlas lovan gans gòdn. E'n gwetha pres, an lovan a godhas e'n dowr an kensa treveth hag ewedh (Talek: yn weth) an nessa treveth mes (bès) an teyja treveth an capten a'n kemeras hag a's colmas a-dro dhe gres y wreg. Hei a labmas e'n dowr mes/bès e'n keth eur-na e teth todn mar vrâs hag a wrüg tedna an venyn drûan en dadn e'n mordarth. Pa wrüg an düs hy thedna a-berth e'n scath, marow o hi.

An bescadoryon a allas tedna an gour en tiogel et aga scath ha dewheles dhe'n porth ganso a wrüssons.

Heb dowt e'n bes, an drigoryon oll o cüntellys war an treth ow qwaytya dewheles an scathow ha'n gwrageth pa welson dos an düs a leverys "Dhe Dhuw re bo grassys. Agan gwer ew saw dhort an peryl."

Lôwenek on ni maga ta y feu (= e veu) sawyes dewdhen en mes an gorhel-na hag e coth dhe ni pejy Duw gans enevow an düs o kemerys gans an mor fell.

Hemm ew diwedh a'm whedhel gwir a'n gorhel o kellys war Veyn Brysons.

Geryow: an drevesigyon 'the country folk', 'locals'; omdhesehy ger Talek rag 'go aground', 'run ashore'; beudhys 'drowned'; 'h = SWF M owth; y dregereth 'his mercy'; coneryek 'furious' Gwell via y scrifa, pecar d'wrüg Talek, gen -ak; gwedrow 'glasses' òbma = 'telescopes'; et aga = yn aga; scath-ros 'seine boat'; dhedha = dhodhons, dhedhans 'to them'; eth/yth ethons = 3 pl pret. of mos "they went' - not usual in KB; scath is treated as fem. in UC & KK but as masc. by RG.

E'n nowodhow an seythen-ma.

Thera meur lôwena ha rejoysya en Israel an seythen-ma pa veu delivrys peder benyn yonk dhort captivita en drog bresonyow ha pyttys a Hamas. An mosy (mowysy) - oll anedha ter nawnjek hag ügens bloodh - a veu drog handlys ha ledrys dhort Israel avel gòstlow/gwystlow (hostages) an 7 Hedra 2023 pa wrüg Hamas ha ga hager cowetha settya war Israel en ladha pò kemeres keniver onan a aljans cawas, bian ha brâs, yonk ha coth. Lies moy a veu browys ha violatyes. Tho an benenes golyoresow heb arvow (unarmed lookouts) era ow cül aga servis e'n army an pow dre worholeth, pecar dr'ew an vaner e'n pow bian-ma eus dhedhy eskerens grev war bup tû. Whetek a'n benenes yonk erol era gen Karina, Daniella, Naama ha Liri a veu ledhys gen an euthwesyon. Re bo cres ha bownans lôwen dhe'n mosy-ma ha dhe geniver onan e'n tiryow troblys-na.

The Annual English-Cornish Dictionary 2022

Parys ew vercyon nowydh 2025 an Gerlever Sowsnek-Kernôwek Bledhednek  e'n FSS gen graffys hengovek. Danvenowgh messach dre ebost rag cawas dascrif.

The 2025 edition of The Annual English-Cornish Dictionary in SWF L with traditional graphs is ready. It may be requested by email.

keverango@yahoo.ie

Âls, Pras, Gwel, Hal ha Goon gen Richat Gendall, treusscrifys e'n FSS D gen Dan Prohaska

Tednys dhòrt: Richard Gendall. 2003. Practical Modern Cornish - Part 1 Foundations, Liskeard: Teer ha Tavaz. 

Gerowgh nei desevos dr'o whei bran vrâs. Thero whei o neyja menowgh tredh an âls ha'n oon. Ma gas skelly crev whei o cronkya an ayr gen mar veur nerth ha dr'üjans o tythya pecar'a son sethow. A òles whei a ell merkya mens eus gwres dhe wil gwlas Kernow, peth a veu gwres alergh, peth o gwres pell dhe'n eur ma, oll en kemysca. Mirowgh! Hons ena a òles ma tüs goth an puskes owna ga ròsow. Hons ena ma stenoryon o tegy tâlhattys.

Mar qwrüssa vy mos barth dhe whei, ha mar qwrüsso whei sewya an awon, hei a wra gas drei whei dhe'n dreveglòs leb a veu vy genys ha megys. Mirowgh ena! Hedna a veu an chei nei, hag ena an cleghtour a wren crambla termyn my a veu maw. Ello whei attendya an düs na ort corn an strat üjy o cortos an buss? Mar qwrüssan'jei treylya adro, jei a alja gweles maw bian sedhek war dopp an fos en mires an waynys prei ha jei o teskydnya an menydh, kelmys dhe Borth. Gosowowgh, ha whei o clowes son an ynjyn ha'n trònkkerry lenwys a brei. Gosowowgh arta, ha whei o clowes an bagas arhans dhe dria y vûsik e'n skiber a ûgh an carrjy.

Ma an vran vrâs o tremena dres ker dhiswres a veu derevys war bans reb an fordh. Holma o kens pennplas metêrn, ha mirowgh! Ena ma men co a veu derevys ganjo er co y vab, alebma mil vledhen ha'n hanter.

Mar qwresso whei sewya an heyl lebmyn, ev a vedn gas drei whei leb wrüg an maw tyvya dhe dhen yònk, ha bos kemerys emann en gwidro an bownans, leun a sekerder ha doutys, lowender ha trûedh, o mos ales ha dos tre. Leverowgh dhe'n vôs en gwel an gwaneth na wressa hei y nakevy ev. Leverowgh dhe'n tiek dre vedna va bos parys dhe orra an margh dhe'n gov dhe hêrnya dohajedh en Penn Poll, hag avorow ev a weres dhodho o kil an cîder ort an wask lavalow. Whath trenja, ev a res mêkya y honan vel marner yònk, parys dhe omladh rag oll hebma a ell e gweles aderdro lebmyn.

Obma an eglòs war ladn an heyl. A po diwedh dhe'n strîf, an whegh clogh brêst ew cregys war an cloghprednyer e'n cleghtour a ell kesseny arta, "Gwrewgh fistena dhe'n eglòs!", ha martesen tüs a vedn trigas abarth dh'y gila heb froth na miken, grassa an duwow anjei dr'êns whath bew. Ma an trevas mejys. Hedhyw ma pronter an pluw o palas y lôwarth, ha ma an den arader oh aras y dir.

Ello whei ogla an gwydhvos e'n ke? Ahes, leur an coos a vedh gorherys a dhel segh ha kestednow (kest(en)ednow). En termyn an nos, ma an gwarthek o pedhygla, ma an dorhok o crowdel, ha terneyja a ûhen en cachya preves. Ma kei an bargen tir o piga mann y scovornow, ha hartha en gorthyp dhe grei an lôwarn üjy oh òla adhorth tû aral an heyl. E'n mettin, nei a wra difüna ort lev an tiek o carma dhodho, "Scott, Scott, ke en mes adro!" Ahes Scott a vedh et y gòben en denjel ascorn, en mên termyn ma an deves o pryvya adhorth an mena. Wrügo whei besca tastya còsoleth a'n par ma? Nag era nei ünweyth o longya dhe lawhedha an darjyow dro dh'obma.

An vran vrâs a bassyas adreus an castel coth ha tremena an glydn meur, en dadn dhedhy an awon deg, an còsow, an fordh wiüs, ha'n fordh gleder leb drei esperans ha duwon kekeffres. Hei eth rag er na wrüg hei terneyja an gorlivyow, hag ena, hei a dreylyas tû ha'n north. Adhelher, an tiredh medhal, an pras, an gwel, an lôwarth còsel; dherag, an tiredh cales, an geunegen, an hal, an radel, an oon, an gòdhal, an carn; tiredh an gwarthek dû ha para an menydh, dû ga mîn. En dadn, parcow bian degys ales mes a'n ydnyal gen whes na oren pana lies tüs dres na oren pana lies bledhen. Saw, mirowgh! Ena crellas nebün drev derevys en form cròbm, dhodho parcow münys gwres en mesk an carrygy; nag eus üdn lin còmpes etto malbew dabm! Ha war an tû aral, an gòrge, mirowgh ! Ma dons meyn ha men hir. Thera nei en mesk an hendasow nei.

An vran vrâs a welas oll hebma pesqweyth a wressa hei dos tre adhorth an âls, ha hons ena, gwres war wartha pyllar coth leb o kensa radn neb ynjyn a longya dhe'n bal, ma hy neyth hei, bagas shiek a arren grüg, teklys a wreydhyow fin ha gwels segh. Otta whei devedhys dhe dre! Mar qwressa onan perdery dr'ew hebma ken avel an gwartha a skians ha còsoleth gwêns e perdery diweyth. Duw'r nos da dhewgh ha còsk et ta, en hünrosa whei dhe vos e'n gwir ena an Metêrn na !

Chânjya chei gen Richat Gendall

This extract from Richard Gendall's An Curnoack Hethou (1993) was put into the SWF L Trad. by Dan Prohaska and broadcast with more extracts on Radyo an Gernôwegva.

Matthow An Gov a veu trigys en Loundres deg bledhen abarth dh’y wreg, Chestin, ha’y dhew flogh, Peder ha Tamsin. E j’eth ena dhe lenel appoyntyans pecar’a descador en scol vrâs, ha’y wreg a gemeras whel en clâjy.

Whath nag ew da ganjans bownans an cita. Mall ew ganjans mos tre dhe Gernow. Della, Matthow a whilas whel nowydh en Lannstefan*. E j’eth dhe yntervû diw seythen alebma, ha hedhyw ev a gawas lether profya dhodho an appoyntyans.

“Vadnama y gemeres, wheg oll?” ev a vedna ort y wreg.

“An devîs ew da gena vy,” medh hei. “Dr’ew bres an flehes?”

“Pe le vadnama mos dhe’n scol?” a vednas Tamsin.

“Gerowgh vy dhe weles,” medh y sîra, “nanj o whei üdnek bloodh, della, whei a wra mos dhe’n keth scol vela vy.”

“Fatla ort Peder?”

“Nanj ew Peder etek bloodh. Ma kemerys ganjo kens’ebmyn brâssa radn y examnyans, hag ev a vedn gara an scol ort pedn an termyn ma ha whilas whel dhe wil.”

Sport ha bownans an pow ha’n mor ew da gen Peder.

“Gerowgh nei mos, tas!” medh e.

“Drog ew genam kelly o howetha, mabm,” medh Tamsin.

“Whei a wra scon tròvya ken cowetha, wheg oll,” emedh hy dama.

Nanj o towlys gen Matthow dhe gemeres an whel.

“Leowta!” medh e, “My a vedn y gemeres!”

Nessa seythen thera gool an hanter-termyn. Matthow a greias war an telefôn y genderow Androw era pescador en Logh.

“Dewgh ha spendya nebes jòrneow barth dhe nei, chîl vian,” medh Androw, “ha whei whilas chei nowydh. Wolcom whei a vedh.”

Della, de Gwener òja scol, oll an düs a gramblas emann e’n carr, ha kerdhes dhe Logh lebma wrügans trigas pols bian abarth dhe’n kenderow anjei.

Lannstefan = Lanson, Launceston. Ma radn o leverel Lestevan. Neil 

Fôto : An pons tredh Logh ha Porthbian (West Looe). 

Mernans an diwettha pasty en Truru?

E'n vledhen 1949, an peber, Bill Rowe dhort Helles, a egeras y gensa shoppa en Falmeth gen y wreg Phyllis dhort Cammbron. Thera puppres ' pobas ha gwil puptra warlergh maner an pow. Y desen safòrn, rag sampel, o gwres warlergh recît y dhama-wydn, ha criben kenifer pasty, bian ha brâs, a vedha crüllyes sür gen meur rach. Dhe voyha o düwon, gòdhvos hedna ha perthy co an den, pa wrügama tedna an pasty a veu pernys genam an seythen eus passyes, mes, mes a'y sagh paper liw-safòrn, ha gweles hager favour an peth a veu presentyes ena en le pasty gwir. Ria, reva, pandr'ew hedna!? Gyllys an plegow bian, gwres gen besias peboryon ha peboresow skentel. Ottena hager dra, plegys ha degëys gen lovan dew a tos heb sawarn ha lenwys gen labsco. Ea, soweth, Chei W.C.Rowe a veu pernys en 2017 gen company a aventuryon en Luxembourg henwys Iberia Industry Capital ha nag ew moy an peth o kens. (The sad decline of the Rowe's pasty.)

Mina Dresser 1937 - 2024

Mina Dresser

Ma nowedh-clowys genen an yeyn nowodhow, agan cowethes, Mina Dresser, dhe vos tremenys en Mis Efen, an pajworra dedh warn ügens, wòja codha, dew vis kens hedna, ha terry radn a'y asow. Bloodh Mina o pajar ügens ha pajar. Genys veu en Porth Ia e'n vledhen 1937, dhedhy an hanow teylû Stratton (warlergh an geverang e'n Tiredh Ûhel), ha sevys veu a'n teylû a düs mor brâs, Hain, ewedh. Mina a veu danvenys dhe Scol Gramer Cammbron leb era an canor baratôn, Ben Luxon, e'n keth class gensy. Pecar'a lies Kernowes ha Kernow a'n henedh-na, Mina a woya dhe wil mûsek – gwary an piano ha cana gen lev contralto fîn – ha moy diwedhes, pa tho tevys, e cana warlergh hy vocacyon ha gawl, en Vienna, Londres, Stuttgart, Chile, Perou ha Venezuela.

Mina a entras e'n Sodhva Dremor (The Foreign Office) dre appôsyans pa veu bès 18 bloodh ha poyntyes veu wòja hedna dhe servya en Vienna. Thew endelha a wrüg metya gen nebün Clive Dresser, cadnas a gawl, ha bos demedhys ganso. Nena, dre reson na alja benyn dhemedhys servya na velha en servis canasedh an pow, Mina a aras an Servis ha sewya hy gour dro dhe'n bes. Endelha e spendyas radn vrâs a'y bownans en powyow pell, en Afryca ha Chîna ha Sooth America. Clive a verwas lebma nebes bledhydnyow. Ma mergh ha mab dhedhans, Hilary ha Guy, ha'n dhew anodhans o sportyoryon gesgwlasek an uhelha degre.

Mina a woya dhe glappya lies tavas heb hockya, avel Jermanek, Spaynek, Frenkek, Kechwa (Quechua), Hungarek, ha whath tabm Madarin ewedh. Rag hedna, nag o marth pa wrüg desky Kernôwek gen Richat Gendall wòja dos tre dhe'n pow. Mestronieth (MA) en Stüdhyansow Kernôwek a veu gwres gensy ewedh e'n 2011. Thew Mina, heb mar, a sawyas Cussül an Tavas Kernôwek dhort bos kellys ha diswres en kensa bledhydnyow an vilvledhen pa wrüg radn a gan nòmber mos dres mor po treylya clâv, ha thew hei a dhallathas classys arta en Chei Murdoch ha deffrans teleryow erol. Rag an whel brâs-ma ha'y scrifa Kernôwek, e veu gwres bardhes an Orsedh e'n vledhen 2008, dhedhy an leshanow Merh Hellesvear warlergh an chapel Methodyst lebma veu bejydhys. Rag oll an peth a wrüg, gerowgh nei dhe wòdhvos gras benary.

Servis a vedh senjys en Pennmownt an 11 mis Gorefen dhe 2 eur wòja hanterdedh. Penag a venja mos dei a ell danon messach dhe Guy gacd@outlook.com ma'l bos godhvedhys an nòmber a persons. Ma oll agan preder e'n Cussül gen Hilary ha Guy hag oll hy fobel, keffres kerens ha cowetha.

Tarosvadnow - gen Kevin Knox

Hicka eth dhe Alban an hav diwettha. Üdn jorna, thera 'h omweles gen castel e’n Üheldiryow pa wrüg gofen orth perhen an castel mars era tarosvadnow e’n chei. “Na greja vy,” medh e. “Trei hans bledhen, my a veu òbma ha besketh* na wrüga vy gweles onan vetholl.”

Geryow: tarosvan 'ghost'; 'h omweles 'visiting'; besketh, besca, bescath, bysqweth 'never'. Meur ras dhe Kevin a'n whedhal-ma.

Leverel "intentionally" en Kernôwek

 Fatel era nei leverel "intentionally" en Kernôwek ?

1. dre ~ der entent, 'by intent'. William Jordan a wrüg ûsya hedna, rag sampel, e'n lavar-ma : 

An tas a wrüg der entent, en mesk oll preves a'n bes, formya prev henwys serpent. 

Rag hedna, eth ellen leverel :

My a'n gwrüg der entent  'I did it intentionally' ha Wrüsta gwil hedna der entent ? 'Did you do that intentionally?" hag E veu terrys der entent 'it was broken intentionally'.

2. a bòrpos ~ a pòrpos (optional mutation) 'on purpose', 'purposely'. Eth ellen redya hebma en Bewnans Meriasek:

... ow mones (mos) sür a pòrpos dhe ladra tüs pur gwiryon...

Rag hedna eth ella nei leverel, rag sompel, e veu ledhys der debel pòrpos (optional mutation p > b) 'he was killed intentionally' hag e veu gorrys obma a bòrpos 'it was put here intentionally'.

3. towl 'plan', 'cast', 'intention'. An ger-ma ew vas ewedh. My a wrüg hedna dre dowl 'I did it intentionally'.

4. An geryow bodh 'will'  ha bres 'mind' a ell bos ûsyes ewedh.

ort bodh ow bres (lit. according to the will of my mind) 'by my intention'

ort bodh hy bres 'by her intention'     ort bodh y vres 'by his intention'.

ort = orth ~ worth

Ma, heb mar, maner aral dhe leverel "intentionally" bès a' re-ma a vedh lowr rag an present termyn.

Perthy co(v) a gan coweth Jôwan Pengilly 1957-2009, gen Neil

Jôwan Pengilly o, heb mar, onan an gwelha clappyers a gan tavas e'n oos-ma. Gen Rod Lyon ha Bernard Deacon ha Jory Ansell, ha gen ken re a era kemeres radn e'n bagas cowsa en Poll, ev a dreylyas tûa an scriforyon dhiwedhes m'alja gawas lavarow vas. E'n vorr-na e wrüg crefhe an tavas cowsys ha disqwedhes dhen fatel alja bos clappyes heb hockya. Gen Rod Lyon arta, Jôwan a scrifas lever bian marthys entîtlys Notes on Spoken Cornish (Dyllansow Truran 1987) lebma veu presentys lavarow tednys an treylyansow a William Rowe ha scriforyon erol a'n keth oos. Jôwan a spenas kensa parth y floholeth en Porth Covrak ken mos dhe Senen lebma'th era y sira, Eric, ow servya vel ynjynor ha lewyader e'n scath-sawya. Dre reson Jôwan dhe spena meur a dermyn gen an bobel coth, ev a dhescas lies ger hengovek ha whedhlow a'n termyn pell dremenys. Rag termyn hir lowr, e lavüryas avel mason meyn bès wòja hedna ev a gavas whel dhe wül avel gwascador panellow* hag owna ayrplaynys en ayrporth Pedn a Wlas. Pa veu kellys ganso an whel-na, e'n bledhednow tewal an governans Thatcher, Jôwan a eth kerdh* dhe Sussex lebma wrüg cawas gweyth aral ganso, saw ena na wrüga trigas pell. E lavaras dhebm fatel o cales cawas pobel a venja clappya ganso, ha fatel era bès üdn coweth da dhodho ena, den dhort Eynda era comparya y davas gen Kernôwek ha desky nebes geryow dhe Jôwan. Pelha, Jôwan a lavaras dhen fatel o loos an mor ena ha bian ha còtt an todnow. E'n gwelha pres, ev a dheth tre dhen bès nag o pell ken wrüg codha clâv gen schitsofrenia. Wòja speis na alja môy lavürya pò mos a-dro e'n pow war y veik-jynn rag clappya Kernôwek. E spenas lies bledhen e'n chei en Newlyn/Lûlyn gen y dhama, Dolly, ha y labrador Ted rag own mos mes. Pa wrüg merwel dhort shora a'n g/colon en mis Me, 2009, hanter nakevys gen brâssa radn an Gernôwegoryon, tho bès dewdhek bloodh ha dewgens (52). Tho diwedh trûedhek dhe neb a dalvia bos acontys Kernowegor a bris.

Geryow ha notednow: lewyader coxswain, helmsman; gwascador panellow panel beater; The -dh in kerdh (yn kerdh) 'away' is silent in KB.

An tractor coth

En corn an park, en dadn derowen ledan, ma tractor coth, gellys gossednek lebmyn gen an bledhednyow. Termyn hir ew na wrüg ròlya. Oll a-dro dhodho, ma linas ha tavol ha gwels hir. Da ew gena vy crambla emann (yn badn) en scovva rag debry ow croust terweythyow, rag alena e vedh an mor ha'n pow a-dro. Ma'n gwarrak (gwarthak) ow tos dhe vires orta vy: bûhes ha leuhy ha tarow brâs. "Vedh boos?" anjei a 'valja leverel, "gòra glas pò gwastlow bûhes?" A, soweth, na vedh hedhyw, cowetha, bès an nessa termyn martesen. Rag an termyn, ema gwerwels da.

Geryow: derowen oak tree; gossednek rusty; linas nettles; tavol docks; scovva cab, shelter; gwarrak, gwarthak cattle; leuhy calves; gòra glas silage.

Perthy co a Craig Weatherhill

 

A Coweth, mar calja ni bès mos arta dhort Tavern an Venten en Hallentaken dhe v/Bosòllow, e via marthys - hag alena war geyn marth/marg reb vòrrow coth an oon dhe Senar ha'n als ; ha nei 'maroga endelha avel cheftens an osow coth, e via termyn cosel dhen bos sevys war an carn ûhel mesk an eythen ha'n redan ha gweles oll an costys meurgerys a wrüsta ga lenel (lenwel) puppres a whedhow hag anethow rag yonk ha coth.

Skydn ha powes genam, ünweyth arta sos, e'n dreveglos vian, loos. Gerowgh ni dhe eva badna cor gwelha e'n Arvow an Stenoryon ha clappya pell a'n termyn hardh eus passyes m'allen henrosa whath an dedhyow owr a vedn dos, an bobel yonk mar medons clowes ha gwitha an bes dhort drog.

Craig a verwas en mis Gorefan 2020. Thera ev mesk kes-fondyers a'n Gussül e'n bledhednow pajer ügens ha moy diwedhes e wrüg junya an cowethas, Agan Tavas, ewedh. Neil

Professor Ken Mac Kinnon 1933-2021

Gellys dhaworthen ha tremenys ew an meur lettrys socio-yethor, Ken Mac Kinnon, coweth brâs a'n gernowegoryon oll. Nefra na vedh nakevys y weres dhen ha y garadowder. Pa veu maw, ev a spenas termyn an Blitz en Porh Ia gen pobel an dre-na ha remaynya puppres coweth lel dhe'n Kernowyon wòja hedna. Pur senjys on rag oll an peth a wrüg.

 

Ma neptra o mos a-dro dhe'n pow e'n skeujow a'n nos ... neptra a venja eva gan goos !

Kemerowgh with a gas codna.

Ma sehes dhedhy ha na vedn mos kerr heb eva badna !

Ha gan goos ew gwell avel gwin. Ria, reva !

Halgaver, Bosvena

Pes brow bian moy a vedh ken vo re, pes dregyn, pes arvedh ken vo destrôwys an pow ha glanhes pub ol a gan gonisegeth ha gan presens ? Wainhomes a venja derevel 540 chei òbma war Halgaver (Halgavor). O ni engrys lowr ? On gellys re wanfethek lebmyn rag serry hag erya bedn crefny an dhisplegoryon ? Nag on ! Ma whath pobel a vedn sevel crev war aga fydn :

https://www.facebook.com/groups/savehalgavormoor/

Fôtô dhort : 

https://cornishstuff.com/2020/12/23/plans-for-540-homes-on-halgavor-moor-submitted/ 

Ow dama wydn vy, redyes gen Tom Vincent

Ottòbma Tom Vincent ow clappya dro dh'y dhama wydn.

https://www.tonoloop.com/dama-wydn

Cresy, crysy, crejy, cryjy

E'n Kescussülyans Skians an vledhen-ma, Ken George a bresentyas y examnyans ha'y dhismigyans ow tòchya dew verb a vedh ûsyes genen pub dedh. A'n peth a lavaras ew pur dhe les rag compòster hag ûnita an tavas-ma. An dhew verb-na ew cresy, crysy, crejy, cryjy 'to believe' ha pesy, pysy, pejy, pyjy 'to beg or pray'. Ev a whithras kebmys a samplys eus et agan lien may teffa ha gweles oll an parthow eus dhe vos kevys whath ha comendya an formys a'n henwyn verbow eus dhodhans an nòmber anodhans ew an moyha dien. Na vadama cows a'n manilyon òbma bès ma dew boynt brâs dhe vos nôtys. An kensa anodhans, thew fatel ellen gavas an pajar form an dhew verb dres story an tavas a-hes. Nag eus, pur wir, deffrans veth tredh an tavas an môyha diwedhes ha'n peth ew gelwys Kernôwek Cres. Rag hedna, medh Ken, nynj ew für merkya an deffrans formys avel L pò M e'n gerlever FSS, car dr'ew an câss lebmyn. Wor an diwedh, e veu ervirys der via gwell kemeres pesy ha cresy avel an defowt en Kernôwek hedhyw dre rêson anjei dhe vos an formys eus dhodhons an brâssa nòmber a barthow personek a veu scrifys en pecar maner; thew hedna dhe lavaral gen pes ~ bes ha cres ~ gres. 

Geryow: y dhismigyans 'his findings'; et agan lien 'in our literature'; henwyn verbow 'verb nouns'; defowt 'default'.

Kewgh dhe wosowes /woslowes.

Dhort Carn 50 (Hav, 1985) - treuscrifys en FSS D gen Dan

An artikel ma a veu scrifys gen Rod Lyon ha dyllys e'n lever-termyn Carn e'n vledhen 1985, e'n termyn era an dhiberthva tredh KU, KK ha KB o tisqwedhes. En gwelha pres, thera nei o còrra an dedhyow-na adhelher dhen (dhyn) rag pedery fatel ellen junya an trei gis-na warbarh dhe wil onan. Nanj ew 35 bledhen a wrüg tremena, bès an peth a scrifas Rod ew dhe les whath. Otta va dhewgh e'n FSS D, treuscrifys in lel gen Dan Prohaska. Neil

An Taves Teythiek - An Dhadhel A Bes

Dres an pennseythen 26 - 28 mis Ebrel, an 'Cowethas an Yeth Kernewek' a senjyas, dell ew ûsyes pub bledhen, aga 'Penseythen Gernewek' en Kilworgy, Colom. Meur dhe gas o hei ewedh drefen bos senjys etty kescows kebmyn adro dhe Gernôwek teythiek.

Scòdhoryon an taves teythiek a vednas cavas neppeth an par ma dres an pennseythen dhe rei châns dhe'n bobel na wressa nevra clowes tra veth adro dhe'n peth a wrüg anjei predery bos an taves ewn. Ha drefen bos pur vesy an desten eth o ervirys dhe senjy an kescows en Sowsnek drefen bos meur a dhallethoryon ena. An kescows a via comendyes gen Dick Gendall, den brâs y hanow dres an bledhydnyow adro dhe Gernôwek. Ev a dherivas istory an taves ha lavaras fatel o va cowsys whath wort tû pedn an cansvledhan ew passyes mesk an beskadoryon a Lûlyn hag anjei war an mor. Ev a dhadhlas fatel o an taves na an taves ewn, an taves a dal dhe nei oll en Kernow gwil devnyth anodho, drefen y vos cowsys gen Kernowyon na wrüg dismygy rewlyow dhe wil dhodha semlant teg war baper, bes a gowsas aga thaves teythiek en form teythiek. "Ha." e'medh Dick, “mars o hedna da lowr rag o thasow e'n dedhyow na, ethew da lowr ragan'jei e'n jeth hedhyw. Peth ew an poynt pan eus taves teythiek en mesk a nei, dhe assaya dismygy neppeth nag ew teythiek?"

Nebes a'n stüdhoryon a wovednas, "Prag e coodh dhe nei sewya taves nag ew en bres nei taves ewn, bes taves pedrys gen meur a Sowsnek - en gerva hag ewedh en form ramatek?" Dick a lavaras tel wrüg e godhvos bos meur a dreylyans en Kernôwek teythiek, kens oll der allos a Sowsnek, bes pe taves na wrüg treylya dres an bledhydnyow? Hag o tòchya geryow Sowsnek e'n taves teythiek, thera môy senjys e'n Kernôwek an gwariow myrakel scrifys e'n oos ûsyes dhe selya Kernôwek Ûnyes - an eth ew degemerys gen an 'Kesva an Tavas Kernewek'. Ha fatel adro dhe Sowsnek y honan? 'Na wrüg an taves na treylya meur dres an bledhydnyow ha nag üjy ev o treylya pub dedh?

Pur vovyek a veu an dadhel a sewyas, dell wressa den desevos, bes thera trei foynt meur aga les a wrüg dos adhorto.

(i) An düs re bia an creffa war baper warbydn Kernôwek teythiek na wrüg lâwl ger veth oll der an kescows.

(ii) Thera meur a bobel - pobel a bub gallos en Kernôwek - a lavaras na wrügan'jei godhvos tra veth adro dhe Gernôwek teythiek drefen na wrügan'jei clowes tra veth et y gever adhort aga descadoryon. Da ew genama lâwl bettegens, an bobel ma a lavaras tell venja anjei desky môy adro dhe Gernôwek teythiek drefen y vos, dell lavaras Dick Gendall et y gomendyans, agan taves teythiek.

(iii) Dell ew ûsyes, thera an bagas a bobel a sedhas war an ke. Pobel a venja scòdhya Kernôwek teythiek rag üdn rêson po aral bes a gavas re a own et aga holodnow dh'y wil.

Well, martesen na wrüga nei treylya bres a bub den era ena bes ma üdn dra ew certan, ma lies môy lebmyn a wor adro dh'agan taves ewn hag a wor tel vedna nei alebma rag profya Kernôwek teythiek avel an üdn taves ew ewn en Kernow.

Tewednow

Tikky-Duw ha gowdhan, gowan - gen Neil en SWF L Tr.

Fatel ero whei o leverel 'butterfly' ha 'moth' en Kernôwek ? Thew qwestyon sempel lowr bès/mes nag ew esy cawas gorryp (gorthyp) a vedn plesya dhe geniffer onan. An kensa - henn ew 'butterfly' - ew an scaffa rag ma oll ahanen ow leverel tykky-Duw pa vo onan anodhans. Thew calecha, na whath, pa vo whilys an plurel nòmber (liespleg)  rag ma radn ow leverel tikky-Duwes warlergh Nans (1938) ha radn aral (ha my ow honan) tikkies-Duw warlergh Ken George ha'n ûsadow en Kernôwek Kebmyn. En maters a contravercita avel hedna, thoma tednys dhe grejy dr'ew gwell profya ha provia dewis en gerlevrow an FSS. Na veu kevys an plurel en telher vyth et agan lien Kernôwek.

'Moth' ew üthyk môy tyckly. Ma radn o leverel tikky-Duw nos warlergh ûsadow coth en Kernôwek Ûnyes - ha na venjama gwil nebes a hedna, tabm vyth, rag ma'n Frenkyon o leverel papillon de nuit ha radn an Bretons babilon noz warlergh an keth maner. Nei a alja pur dha pejya gans hedna. Ma geryow erol dhe vos stüdhyes, na whath. Onan anodhans ew gowdhan pò gòdhan (goedhan en KK, gowdhan KS) a ellen redya e'n Kernôwek Coth lebma wrüg an scrifer ûsya letheren specyal en le a'n dh eron 'h ûsya e'n jedh hedhyw. Thew hedna an 'thorn' ‹þ› a vedha ûsyes en Sowsnek e'n oos-na. Lhuyd, pa wrüg dos dhe g/Kernow pemp cans bledhen môy diwedhes, a scrifas gouwan. Nei 'alja convedhes hag ònderstondya hedna dhe vos an keth ger heb dh, warlergh an maner dhe clappya et y dermyn (c.1700) saw, mars ew hedna an cas, thew ònpossybyl godhvos lebmyn mar qwrüg Lhuyd y glowes y hònan gen an bobel pò dismygya form modern a'n peth a redyas en OCV, ha ma ken tra a alja bos an cas; henn ew an w dhe vos cabmredyans an thorn en OCV. Gwell via y drestya martesen rag, war an diwedh, na ellen gwil ken mar medn nei clappya Kernôwek gen geryow luck rag puptra. Saw, ma ken caletter gen gowan, gowdhan: Pandr' üjy 'mênya ? An glos Latyn ew tinea ha'n Sowsnek ew moððe, i.e. moth. An diwettha-ma ew cler bès tinea a ell bos preven pò larva an ehen a vedn debry gan dillas po na veu gòrry pelednow prev a-dro dhodhans. En Breton ewedh, ma goauzan o mênya 'clothes moth grub' saw en Gembrek ma an keth ger (K. Gwiddon, gwyddon, gwyfyn) ow mênya 'weevil'. Henn ew whil tron. Nag ew esy ervira an gwelha peth dhe wil.

Ma whath dew hanow dhe vos complys òbma. An kensa ew pisky a vedha ûsyes en Sowsnek gen an bobel coth rag pub ehen a wodhan vrâs (large moth), ha'n secònd ew maggyowla a vedha ûsyes en Sowsnek whath, pa veuma bian, rag 'goat moths' an Cossidae (fôtô). Thera marth dhebm, lebma pemp bledhen warn ügens pò tabm môy, pa wrüg benyn goth en Arizona compla dhebm fatel era y dhama orth y ûsya whath en bledhednow trei ügens en Pow America. Gero ni dhe wil pecar en Kernow en 2021... ha deun dhe blanja ha hasa kebmys a losow ha flourys ha gwedh (gwydh) eus othom anodhans ma'l spedya an re tekka mesk oll an anprevyon whehtrosek.

Fôtô kemerys dhort :

https://butterfly-conservation.org/moths/goat-moth

Toulys rag an seson - Neil SWF L Tr.

 

Ma lavar coth en Kernôwek, "Gwav en hav terebo Golôwan, hav en gwav terebo Nadelik." My a drest nynj ew hedna gwir puppres rag an gewer o da lowr e'n gwenton an vledhen-ma, my a heval, ha da ew lebmyn ewedh. Gwydn agan bes dhan! Deun dhe lavürrya e'n lowarth, mars eus lowarthow dhen, ha deun dhe weles lowarth pòblik po nag eus.

Pana whel eus dhe wil e'n lowarth en mis Kevardhû ? Nag üsy an losow o tevy. Nag eus othom a dhowr naneyl... bès ma meur dhe wil na whath: cuntel an delkyow (delyow), shapya an prysk ha'n gwedh (gwydh), trehy an peth ew marow ha gòrra oll hedna en bern dhe bedry ha dhe wil teyl losow rag an vledhen a vedn dos. Pana dhaffar a vedh ûsyes dhe dhivarra (to prune) an prysk ha'n gwedh ? Thera vy 'h ûsya oll a' re-ma. Ma gweljow lowarth (pò lowarh) brâs (garden shears); gweljow divarra (pruning secateurs); hesken divarra vrâs (large pruning saw) ha hesken divarra vian (small pruning saw). An diwettha-ma a ell bos gòrrys en pockat ow lavrek ha tednys mes pa vo othom anodhy. Ea, pa nag on stag ort an scrîn, war MS Teams ha Zoom ha whath, deun en mes dhe anella ha gweles pandr'eus dhe wil ma vo tecka whath an bes.

Meur a whel dhe wil

Ma meur a whel dhe wil erna vo parys an scath-ma rag an mor. My a welas hedna scon, an kensa jorna pa wrügam y berna en diwedh mis Est. Thera tabm flour-rag o gyllys poder ha cofer e'n delher (delergh) ow còskys ewedh. An treuspredn* en cres an scath o poder ewedh, ha radn an rêson* dyhow. An gunnel ewedh a dalvia bos daswres. Ria reva ! Meur a whel, sür, bès an peth o lacka whath ow stat an pedn derag. Poder ha terrys o parth an pedn derag ha thera toll en cres an post. Pelha, thera toll lebma veu sqwachys an scath warbydn carrek pò cay pò scath aral. Thera tell en tenwednow a veu gwres, heb mar, e'n kettermyn. Na awownt ! Na wrügam pe meur a vòna ragtho ha lavürya avel carpenter dhebm ew plesour. Ma an termyn ow tremena heb my dhe gontya an ourys. Deun dhe lavürya dhan !

An kensa, my a sqwachas emann pò tedna dhe ves pubtra ow poder, na venjama môy anodho. Nena, my a drohas topp an pedn derag gen hesken hag ûsya tabm predn derow dh'y wil sqwir arta lebma tho garow ha heb roweth. Gen tabm predn aral ha badna glüs epoxy, e veu ownys an toll era en cres an post derag. "Na vedh drog pa vo liwys !" medham dhe'm hònan. An toll ogas dhe'n pedn derag o môy cales. My a scarfas dew bîs nowydh a bredn derow* dhe'n peth o da whath hag ûsya screwys metol dinabm ha kentrow cober dhe ga fastya dhe'n post ha'n qweth* ha'n asowen* derag.

Glüs epoxy a veu ûsyes rag junya an tebmyn ewedh, ma'lja bos creffa whath ha stanch warbydn an mor ha'n glaw. Ha lebmyn, dew vis môy diwedhes, pele eroma gen an whel ? A, soweth, ma termyn clôs an COVID-19 orth ow qwitha dhort gwil môy. Ma gwres genam treusprednyer nowydh, en cres, a-dheler ha derag. An plenkys a veu câlkys* ha liwys gen bitumin, an tû bera a-hes, ha deffrans taklow bian a veu ownys ewedh, bès ma meur whel dhe wil whath ha na ellama mos bys e'n telher creiys Trevier, lebma therom ow qwitha an scath, rag own cawas spal gen an withyjy-cres ! Neil

Geryow : treuspredn 'thot', 'thwart' ; gunnel = scrifans Kernôwekhes a 'gunwhale' ; rêson = ger e'n Sowsnek a Gernow rag 'stringer' pò 'rising' ; pedn derag 'bow' ; topp an pedn derag 'stem head' ; tell 'holes', pl. of toll ; derow 'oak'; glüs 'glue' ; qweth 'breast-hook' ; asowen 'frame' (Naut.) ; metol dinabm 'stainless steel' ; stanch 'waterproof' ; câlkys 'caulked' ; an termyn clôs / an leunstroth 'the lockdown' ; spal 'a fine' ; an withyjy-cres 'the police'.

Morgawr

Morgawr - cowsys gen Tom Vincent

Wresso whei besca clowes an whedhel scruthüs a v/Morgawr ? Ewa gwir pò gow ? Na vadama leverel dhis - saw nynj oma sür na wrügam gweles neptra hûges ünweyth en dadn geyn ow scath ogas dhe'n Garrek Reun (Black Rock, Falmouth, lit. seal rock). Pandr'o hedna ? Ma radn ow leverel Doc Shiels dhe dherevel an euthvil-na dre awen bès ma pobel erol üjy o compla "Morga" pò "Mauga" avel hanow hengovek rag godhvil mor (euthvil / godhvil 'monster'). Dhewgh dhe wodhvos an peth ew gwir ha y radna an peth ew gow ! Ottobma dhewgh vercyon an whedhel cowsys dre vaner deg gen Tom Vincent. Bedhow whei avisys ha darwerys (forewarned). Ma neptra ow qwaya e'n downder. Meur ras dhe Tom.

William Jones - ow hengòk wheg - gen Neil SWF L Trad.

An hengòk vy, sira ow dama wydn a-barha ow thas, a veu genys en Colan ogas dhe Tewynblistra, mab John Jones ha Magaret - genys Margaret Rowe en Pluw Sydhny, nebes a west dhe Helles. Tho gelwys William Jones. Thera meth ha düwon e'n teylû pa wrüg John, y sira, gara (gasa) y wreg ha'y flehes ha ponya kerdh* dhe'n Rand en Soth Afryca, hag wòja hedna, dhe Oregon, gen mergh üdn justis an cres. Ev a dheth tre nebes bledhednow wòja hedna pa veu pardonys gen y wreg - bès e vedha complys an whedhel a-dro, heb mar ! Wòja lavürya en Bal Pol Est, ev a gemeras an bargen tir en Pluw Vaugan

Tho William an yonca a drei vroder. Y vroder cotha, John Rowe Jones a eth tramor dhe America gen y wreg Mary e'n vledhen 1909, dhe lavürya e'n balow cober ha horn brâs en Michigan. Ena y veu genys aga mergh, Gwendoline Mary (Ow dama wydn o henwys Mary Gwendoline), a vedha puppres gwres "Còsin Gwenny" anedhy gen ow modrep ha'w dama wydn. Besca na wrüg John dos tre dhe vewa en Kernow arta bès y vroder Philip a wrüg trigas e'n pow y vownans a-hes.

William, ow hengòk, a gavas whel dhe wül avel gwas margh ha côchwas* en kensa. E veu demedhys dhe Martha Jane Glanville, meteth lety, en Lannhern e'n vledhen 1916, saw nag o pell wòj'hedna pa veu devanys avel soudor warbyn an Turkys en Est Cres. En Syry - ev a gollas radn y dhens dre eva dowr salpedyr e'n deveyth, ken tremena oll Mesopotamia bès en Afganistan. E'n army, e veu charjys dhe whilas mergh/merth en pub le era tremena ha dre reson ev dhe wòdhvos mergh, tho esy lowr dhodho kescomûnya gen marrogyon* a bub ehen. E vedha res dhodho peth hag owr m'alja bargydnya gen piwa benag a era margh dhodho dhe wertha. Thew stranj lebmyn, pedery a'n tiek cosel ha wheg-na en menedhyow pell, lebma bresel whath o pejya. Wòja an bresel/gwerryans William, e'n keth maner avel y vroder Philip, a gemeras bargen tir en Tregurryan, pur ogas dhe'n ayrporth eus ena lebmyn. My a spendyas meur dermyn ena ganso pa thoma pur yonk bès ev a verwas, sür, pa veuma dro dhe whegh pò seyth bloodh. E'n tû aral, Martha Jane, y wreg hag ow hen-henvabm, o whath bew pa veuma dro dhe whehtek pò seytek bloodh ha gensy e vedha clowys whedhlow marthys a'n bestes war an bargen tir, hy breder harth en America, ha'n üdn termyn a wrüg hei mos dhe Loundres en 1926 pa veu, dre happ, keniver tra stoppyes gen an astel lavür brâs pò The General Strike. Da via genam clowes oll hedna ünweyth (eneth) arta ha recordya hy lev !

Notednow: kerdh / en kerdh Silent dh in KB; The w- of wòja (wosa) is not usually heard in KB and need not be written. Wòja hedna is often òj'hedna.

Geryow: hengòk great grandfather, forebear; a-barha ow thas on my father's side; justis an cres justice of the peace; salpedyr saltpeter, salpetre; gwas margh ha côchwas a groom and coachman; Lannhern Lanhern, S. Mawgan churchtown; marrogyon horsemen; hen-henvabm great grandmother; astel lavür strike

Fôtô: Tregurryan en termyn eus passyes. An splatt ledan ha gleb ew gelwys An Frosen (The Frozan) gena nei, a hevalsa bos an keth ger eus en 'Fraddon'.

Kerenja a'n tavas en termyn an curünvirus

Dhe whei oll, lôwena. Òtta nei presonys et agan treven ünweyth (eneth) arta, en Kernow pecar hag e'n powyow a-dro. Presonys ? Ny veun pur wir towlys e'n bahow en dadn naw alwhedh - pecar tell vedh lavarys en Kernôwek - na whath ! Ma lies tra a ellen gwil en mes a'n chei, betegens, saw oll an peth a venjen gwil e'n mes rag an tavas-ma, avel Cussül an Tavas Kernôwek ha gen agan kesgernowegoryon, a veu dellejys pò gòrrys a-drenewen rag an present termyn dhe'n liha. Ma taklow a ella nei gwil en maner dhishaval, na whath. Rag hedna, thera nei ow cül gan môyha dhe wil gan classys ha gan cuntellow a-dhia bell dre Zoom ha Skype ha MS Teams ha kebmys a leuryow desky ha clappya a eus ew da rag gan pòrposys. Thera nei ow recordya whedhlow ha pôstya messajys a ell bos redyes gen a' re-ma üjy ow tesky. Tabm ha tabm anjei a vedn disqwedhes òbma ha war blogg Jan Lobb ha war volen Facebook Dan Prohaska. Ma'n diwettha-ma whath ow junya taklow nowydh dh'y wiasva "Desky Kernôwek Bew" ewedh. Ea, sür, ma lies tra vas a vedn dos mes an present cas, heb mar ! Gerowgh nei dhe bejya gen deskans ha bownans pub-dedh a'n tavas Kernôwek gen colon, gen lôwander ha gen kebmys a vaynys eus.

Geryow ha lavarow: towlys e'n bahow thrown in the cells; en dadn naw alwhedh lit. under nine keys - C expression; dishaval dissimilar; kesgernowegoryon fellow C speakers; a-dhia bell from afar; leuryow desky ha clappya platforms for learning and talking; kebmys a vaynys eus as many means/media as there are.

Ma Lisa ow perna hy boos war linen en termyn an COVID-19.

Thera Lisa ' sedha ort bord a'n gegin gen bolla' de tredh hy diwla pa glowas, knack, knack, knack ort daras delher an chei, ha lev isel ow lavaral, "Òtta vy !". Rag own, na venja egery an daras heb gòdhvos piw era a-delher dhodho. Medh hei, "Piw a glow' vy ?"

Lev : "Thew Tim, gwas an worvarhas. Ma genam gas pernajow."

Nena, Lisa a brederas fatel wrüg comondya oll hy boos ha peth chei war wiasva an worvarhas en Bosvena - pa veu devedhys en hy bres a via gwell trigas pell a'n bobel erol e'n termyn-ma, ha'n hager COVID-19 whath ow mos a-dro e'n pow.

"Dewgh chei", medh hei, ha kettoth ha'n ger e wrüg dos an den yonk a-bera e'n gegin gen trei sagh senjys bedn y vrodn ha mask a-dro dh'y vin.

Tim : Pele vadama gòrra an seher ?

Lisa : War an leur , warbydn an còpart mars ew da genowgh. My a vedn orna puptra môy diwedhes e'n jedh.

Tim : Da lowr. Kemerowgh with na wrewgh whei nakevy an boos yeyn . Ma puscas ha pes down-rewys dhe vos gòrrys e'n stiver lebmyn, ha manin ha keus ha kig yar rag an yeyner.

Lisa : Gwir ew ! Meurasta whei !

Geryow : sedha sitting (informal var. of SWF M owth esedha); bolla' de a cup of tea; an daras delher the back door (SWF M delergh); piw a glow' vy ? who do I hear? - As in Jôwen Chei a Horr, the -am, -av ending of the verb is dropped; rag own, na venja hei egery- for fear, she did not want to open...; pernajow purchases, shopping; nakevy or ankevy forget; stiver or rewer freezer; down-rewys deep-frozen; yeyner fridge; manin butter; keus cheese.

An CHEI gen Richat Gendall

This text from p. 7 of Tavaz a Ragadazow by Richard Gendall (2000) has been put into the SWF L Trad..

Pele ma an chei-ma ?

Obma chei an còthman vy. Thew e creiys Jôwan. Merowgh ! Ma dew chymbla, pemp beister ha üdn daras. Hebma ew an daras rag. Ma portal (porch) derag an daras-ma. Gerowgh nei dhe knackya. Knack, knack ! Eth üjes (RG ez igges) egery an daras.

"Ha, Jôwan !"

"Ha, sos ! Fatel ero whei ow kil/cül ? Dewgh chei !"

Thera nei ow mos chei. Kensa, ma besfry, ha nena an els (living room).

"Gwrewgh sedha dor, sos, me a pejy. Gwrewgh omjersya gas honan."

Et an els ma bord hir ha ledan en cres an rowm gen whegh cadar: üdn cadar vrâs ort tâl an bord rag an gourty hag aral ort golas an bord rag an wrethty. Ort an dhew drenewen ma ken caderyow rag an flehes, poken rag an ostyjy (guests).

Bedn an vos, ma dresser gen daffer ha clock, ha dal ma an oles. Ma tan tòbm et an oles (hearth, fireplace), rag yeyn ew hedhyw.

"Ria ! Tan da ew hedna !"

A-gleth dhe'n oles ma cader vrehek hag a-dhyhow ma aral. Pur gles ens. Et üdn cornat an rowm ma bord bian leb ma an t.v. ha en aral ma telher rag an cünys (firewood).

Dûk Kernow

Ena thera parkow ha bûhes ha gwedh.

Pa wrüga vy clowes gan Dûk, Charles, dhe vos clav gen an curünvirus, na wrügama, pur wir, ola dager tydn, na whath sqwardya ow dilhas gen düwon. Sür, na venjama ev dhe verwel bès pâsa nebes ha bos grevyes gen an febyr, oll hedna a valja dhebm gwirvreus ha justis rag ev neb a dhefolyas an pow a-dro dhe d/Tewynblistra ha Trurû ha whath. Cales ew crejy y bosa an keth den a gowsas a-dro dhe "hager bodredhes war fâs cowethes veurgerys ha fin" (a montrous carbuncle on the face of a much loved and elegant friend) rag lebmyn thewa onan an lacka displegyoryon eus e'n pow, martesen an gwetha oll. Thew ev, Charles Dûk Kernow, a dherevas cansow a dreven nowydh war drenewen an Ganel. Òttòbma ow howethes veurgerys vy, defashys gans ev ! Ea, òbma an telher lebma wrüga vy gwary lies gweyth termyn my veu maw, ha'n leur dhodho cay bian lebma wrüg ow theylû derevel gorholyon e'n nawnjegves cansbledhen. Pa wrüg dallath y hager oberow ena, e testrias an crellow era e'n dor a-dro dhe Tregunnel e'n kettermyn. Thew Charles ewedh, a dherevas cansow a dreven ogas dhe S. Còlom Vian ha derevyansow füg-Joriek brâs en Trurû, na dalvia besca bos grontyes cübmyas dhodhans en Kernow . Thew ev, gen an worvarhas Waitrose, a dhestrias an ternans lebma vedha gwelys bûhes ha'n gover Trevella üjy ow resek tro ha Pencalenyk ha Dowr Tresülyan. Ea, ma meur a Gernowyon ha ga howetha ow sòffra moy avel pâs bian der y dhorn. Rag hedna, pâs Charles, ha kebmer dha vedhakneth ha pa vedh diwedh dhe'th cleves, mara pedhes repentys, gwra mendya dha vorrow. Rag an termyn, nag os ta parys dhe vos metêrn.

Geryow : dager tears ; düwon sorrow ; pâsa to cough ; gwanegredh weakness ; febyr fever ; destria to destroy ; defashys ~ defassys defaced ; derevyans building ; füg-Joriek fake Georgian ; ternans valley-land ; gorvarhas supermarket ; bûhes cows ; vorrow = fordhow ways .

Colloquial doesn't mean corrupt - gen Rod Lyon

Nag eus dout dr'ew Rod Lyon onan an gwelha clappyers a'n tavas-ma. Rod, pa gows Kernôwek, a wor dhe leverel keniver tra heb hockya, heb err na umm, heb whilas y eryow. Moy avel hedna, ema y eryow ow resek avel gover bewek, heb gara (gasa) daharas vyth dhe biwa benag a eus whath a venja leverel an tavas dhe vos marow.

Rag hedna, pa lavar neptra ow tòchya an tavas y honan, thew gwell gosowes a'n kensa ger dhe'n diwettha. Sür ew e vedh deskys poynt a skians.

Lebma nebes dedhyow, y lever nowydh Colloquial doesn't mean corrupt a godhas en box-letherow an chei. Thew lever bian - 116 folen leun a skians - argrafys ha kelmys der vaner deg, dhodho pedn ha scodhow Dolly Pentreth war an forrel dherag.

Etho, pandr'üjy Rod ow whilas dhe wil gen an lever-ma - coynt y hanow, heb mar ?

En kensa, ma va ow tedna samplys a'n textow diwedhes ma'l bos disquedhes dh'y redyors deffrans poyntys a alja gweres dhodhons clappya der vaner own ha frosüs e'n termyn a vedn dos. Ma Rod ow corriby endelha dhe oll a' re-ma a venja gwil nebes a'n tavas wòja an vledhen 1550. Thew spladn dr'eus bès üdn tavas Kernôwek, wor an diwedh. Whath pelha, ma Rod ow tisqwedhes deffrans fowtow ha cabmow eus e'n Kernôwek a era nei ow clowes ha gweles e'n jedh hedhyw. Ort hedna, na venjama leverel moy ; gwell via whei dhe redya an lever agas honan, heb my dh'y wil et agas le ! Ma lies tra dhe vos deskys ena. An lever-ma, bian bès crev, ew dhe vos comendys dhe geniver onan a venja gwelha y Gernôwek cowsys. Menja Kernôwegoryon bès gosowes !

R. Lyon. 2019. Colloquial doesn't mean corrupt. Observations on contemporary Revived Cornish. Dundee: Evertype (ISBN 978-1-78201-246-7) a ell bos kevys war-linen pò pernys dhort Waterstones, Trurû pò Agan Tavas. Kewgh dh'y redya !

Neil

An institûcyons eus dresta nei 1. Ertach Sowsnek en Tintagell (SWF L tg) Neil

An pons re bell.

Whath üdn telher e'n pow na ellama moy mos di, sür, rag own my dhe ola, pò gwetha whath, towla ow honan gen düwon dhort an als lebma wrüg Arthor Gernow gwary pa veu yonk (mars ew an whedhlow dhe vos crejys). Òbma whath, üdn telher a veu difashys gen a' re eus dresta nei en maters a ertach. Òbma whath üdn le sans defolys ha hagrys gen a' re hanter-deskys ha gothüs, ny venjans nevra agan clowes ; acontyjy ha beggyers a vòna poblek, kens es cothscriforyon wir ha gwithyjy lel a gan teleryow precyous a dermyn coth. Ottòbma telher benygys, penardh ha pednplas an g/Kernôwyon en osow coth, cadarnle a ga gallos e'n Oos Owriek, pa thera kenwerth gen Rom ha Gres hag Afryca, dinas ûhel pensyvigyon kens. Òbma, eth hevel, thera marchants dhort Alexandria ha Cargòstentyn (Constantinople) ha Tinbouctou. Ha lebmyn, pandra vedh gwelys enos gen an omweloryon eus ha'n vajoryon hardh dhort powyow pell, gan cosins scattrys ha gan cowetha ker ? Ea, "Ertach Sowsnek" - ga logo gwydn ha rüdh, en hons war an sinys, ha ga baner arwodhel, gwydn ha rüdh,  en hons reb an castel. Ha pand'ew hedna, whath, wòja an delwow kitch ha'n estyl-kedhlow-na ?  Dar ! Shoppa leun a trad, ha levrow dro dhe Henry VIII, mêtern gosek, melegys rag y wregeth ha'n Kernowyon keffres. Scavel an gow ! Brabm an gath ! Pandra vedh dhen gweles whath ? An pons nowydh, an pons nowydh spladn - pajar milvil pens scòllyes - towlys a'n cliger avel travyth - mòna a dalvia bos spendys rag gwitha an teleryow eus dhort drog. Ea, pa veu derevys (drehevys), e veu shyndys sperys an telher cüv-na en downder, helhys gan hendresow/hünrosow ha gan awen ha tagys anethow ha mystery e'n tagell ydn an enys, pur wir.

Vanessa Beeman

Kewgh dhe wosowes ort Elizabeth Carne ha Matthew Clarke òbma :
https://anradyo.com/2020/01/10/rang466/

Vanessa en 2007

Eus clowys genowgh an yeyn nowodhow, Vanessa Beeman dhe vos marow ? My a glowas hedna war Radyo an Gernôwegva hedhyw gen meur dhüwon. Vanessa o bardhes veur Gorsedh Kernow tredh 2006 ha 2009. Avel hy sira, Kasper Hocking, thera hei ow clappya Kernôwek. Vanessa a veu genys en Kenya ken mos dhe d/Tansany gen hy theylû Kernôwek. Ena, thera hei trigas termyn hei veu flogh, ha rag hedna nynj ew marth hei dhe obery en Nigeria en Adran an Antiqwitys ha'n Universita Ahmadu Bello en noor an pow. Devedhys arta dhe bow hy theylû en 1986, hei a dhallathas gwil meur whel rag Kernow ha'n tavas Kernôwek. Thera hei ow trigas en telher gelwys Polwhevral ogas dhe Langòstentyn, lebma era hei orna presyow kescows en Kernôwek gen an dhescadores Hilary Shaw ha kemeres radn en recordyansow. Pa wrüg Maga dasweles an FSS (SWF), Vanessa a veu poyntyes dhe ledya an para era ort y wül. Hei a'n gwrüg etta (yn ta), der vaner compes, ken mos re glav dhe bejya gen an whel. Tho hei puppres cosel, wheg ha clor en pub maner a negysyow, ha rag hedna, martesen, ma radn dhe vos kevys na woya hei dhe vos pur dheskys, gwenhes ha codnyk. Lebmyn dr'ew hei tremenys, thew col brâs sür dhe gan pow. Gerowgh nei dhe bedery a hy theylû. Neil