Tuesday, 10 December 2024

Chânjya chei gen Richat Gendall

This extract from Richard Gendall's An Curnoack Hethou (1993) was put into the SWF L Trad. by Dan Prohaska and broadcast with more extracts on Radyo an Gernôwegva.

Matthow An Gov a veu trigys en Loundres deg bledhen abarth dh’y wreg, Chestin, ha’y dhew flogh, Peder ha Tamsin. E j’eth ena dhe lenel appoyntyans pecar’a descador en scol vrâs, ha’y wreg a gemeras whel en clâjy.

Whath nag ew da ganjans bownans an cita. Mall ew ganjans mos tre dhe Gernow. Della, Matthow a whilas whel nowydh en Lannstefan*. E j’eth dhe yntervû diw seythen alebma, ha hedhyw ev a gawas lether profya dhodho an appoyntyans.

“Vadnama y gemeres, wheg oll?” ev a vedna ort y wreg.

“An devîs ew da gena vy,” medh hei. “Dr’ew bres an flehes?”

“Pe le vadnama mos dhe’n scol?” a vednas Tamsin.

“Gerowgh vy dhe weles,” medh y sîra, “nanj o whei üdnek bloodh, della, whei a wra mos dhe’n keth scol vela vy.”

“Fatla ort Peder?”

“Nanj ew Peder etek bloodh. Ma kemerys ganjo kens’ebmyn brâssa radn y examnyans, hag ev a vedn gara an scol ort pedn an termyn ma ha whilas whel dhe wil.”

Sport ha bownans an pow ha’n mor ew da gen Peder.

“Gerowgh nei mos, tas!” medh e.

“Drog ew genam kelly o howetha, mabm,” medh Tamsin.

“Whei a wra scon tròvya ken cowetha, wheg oll,” emedh hy dama.

Nanj o towlys gen Matthow dhe gemeres an whel.

“Leowta!” medh e, “My a vedn y gemeres!”

Nessa seythen thera gool an hanter-termyn. Matthow a greias war an telefôn y genderow Androw era pescador en Logh.

“Dewgh ha spendya nebes jòrneow barth dhe nei, chîl vian,” medh Androw, “ha whei whilas chei nowydh. Wolcom whei a vedh.”

Della, de Gwener òja scol, oll an düs a gramblas emann e’n carr, ha kerdhes dhe Logh lebma wrügans trigas pols bian abarth dhe’n kenderow anjei.

Lannstefan = Lanson, Launceston. Ma radn o leverel Lestevan. Neil 

Fôto : An pons tredh Logh ha Porthbian (West Looe). 

Monday, 12 August 2024

Mernans an diwettha pasty en Truru?

E'n vledhen 1949, an peber, Bill Rowe dhort Helles, a egeras y gensa shoppa en Falmeth gen y wreg Phyllis dhort Cammbron. Thera puppres ' pobas ha gwil puptra warlergh maner an pow. Y desen safòrn, rag sampel, o gwres warlergh recît y dhama-wydn, ha criben kenifer pasty, bian ha brâs, a vedha crüllyes sür gen meur rach. Dhe voyha o düwon, gòdhvos hedna ha perthy co an den, pa wrügama tedna an pasty a veu pernys genam an seythen eus passyes, mes, mes a'y sagh paper liw-safòrn, ha gweles hager favour an peth a veu presentyes ena en le pasty gwir. Ria, reva, pandr'ew hedna!? Gyllys an plegow bian, gwres gen besias peboryon ha peboresow skentel. Ottena hager dra, plegys ha degëys gen lovan dew a tos heb sawarn ha lenwys gen labsco. Ea, soweth, Chei W.C.Rowe a veu pernys en 2017 gen company a aventuryon en Luxembourg henwys Iberia Industry Capital ha nag ew moy an peth o kens. (The sad decline of the Rowe's pasty.)

Sunday, 7 July 2024

Mina Dresser 1937 - 2024

Mina Dresser

Ma nowedh-clowys genen an yeyn nowodhow, agan cowethes, Mina Dresser, dhe vos tremenys en Mis Efen, an pajworra dedh warn ügens, wòja codha, dew vis kens hedna, ha terry radn a'y asow. Bloodh Mina o pajar ügens ha pajar. Genys veu en Porth Ia e'n vledhen 1937, dhedhy an hanow teylû Stratton (warlergh an geverang e'n Tiredh Ûhel), ha sevys veu a'n teylû a düs mor brâs, Hain, ewedh. Mina a veu danvenys dhe Scol Gramer Cammbron leb era an canor baratôn, Ben Luxon, e'n keth class gensy. Pecar'a lies Kernowes ha Kernow a'n henedh-na, Mina a woya dhe wil mûsek – gwary an piano ha cana gen lev contralto fîn – ha moy diwedhes, pa tho tevys, e cana warlergh hy vocacyon ha gawl, en Vienna, Londres, Stuttgart, Chile, Perou ha Venezuela.

Mina a entras e'n Sodhva Dremor (The Foreign Office) dre appôsyans pa veu bès 18 bloodh ha poyntyes veu wòja hedna dhe servya en Vienna. Thew endelha a wrüg metya gen nebün Clive Dresser, cadnas a gawl, ha bos demedhys ganso. Nena, dre reson na alja benyn dhemedhys servya na velha en servis canasedh an pow, Mina a aras an Servis ha sewya hy gour dro dhe'n bes. Endelha e spendyas radn vrâs a'y bownans en powyow pell, en Afryca ha Chîna ha Sooth America. Clive a verwas lebma nebes bledhydnyow. Ma mergh ha mab dhedhans, Hilary ha Guy, ha'n dhew anodhans o sportyoryon gesgwlasek an uhelha degre.

Mina a woya dhe glappya lies tavas heb hockya, avel Jermanek, Spaynek, Frenkek, Kechwa (Quechua), Hungarek, ha whath tabm Madarin ewedh. Rag hedna, nag o marth pa wrüg desky Kernôwek gen Richat Gendall wòja dos tre dhe'n pow. Mestronieth (MA) en Stüdhyansow Kernôwek a veu gwres gensy ewedh e'n 2011. Thew Mina, heb mar, a sawyas Cussül an Tavas Kernôwek dhort bos kellys ha diswres en kensa bledhydnyow an vilvledhen pa wrüg radn a gan nòmber mos dres mor po treylya clâv, ha thew hei a dhallathas classys arta en Chei Murdoch ha deffrans teleryow erol. Rag an whel brâs-ma ha'y scrifa Kernôwek, e veu gwres bardhes an Orsedh e'n vledhen 2008, dhedhy an leshanow Merh Hellesvear warlergh an chapel Methodyst lebma veu bejydhys. Rag oll an peth a wrüg, gerowgh nei dhe wòdhvos gras benary.

Servis a vedh senjys en Pennmownt an 11 mis Gorefen dhe 2 eur wòja hanterdedh. Penag a venja mos dei a ell danon messach dhe Guy gacd@outlook.com ma'l bos godhvedhys an nòmber a persons. Ma oll agan preder e'n Cussül gen Hilary ha Guy hag oll hy fobel, keffres kerens ha cowetha.




Monday, 15 April 2024

Tarosvadnow - gen Kevin Knox

Hicka eth dhe Alban an hav diwettha. Üdn jorna, thera 'h omweles gen castel e’n Üheldiryow pa wrüg gofen orth perhen an castel mars era tarosvadnow e’n chei. “Na greja vy,” medh e. “Trei hans bledhen, my a veu òbma ha besketh* na wrüga vy gweles onan vetholl.”

Geryow: tarosvan 'ghost'; 'h omweles 'visiting'; besketh, besca, bescath, bysqweth 'never'. Meur ras dhe Kevin a'n whedhal-ma.

Sunday, 3 March 2024

Leverel "intentionally" en Kernôwek

 Fatel era nei leverel "intentionally" en Kernôwek ?

1. dre ~ der entent, 'by intent'. William Jordan a wrüg ûsya hedna, rag sampel, e'n lavar-ma : 

An tas a wrüg der entent, en mesk oll preves a'n bes, formya prev henwys serpent

Rag hedna, eth ellen leverel :

My a'n gwrüg der entent  'I did it intentionally' ha Wrüsta gwil hedna der entent ? 'Did you do that intentionally?" hag E veu terrys der entent 'it was broken intentionally'.

2. a bòrposa pòrpos (optional mutation) 'on purpose', 'purposely'. Eth ellen redya hebma en Bewnans Meriasek:

... ow mones (mos) sür a pòrpos dhe ladra tüs pur gwiryon...

Rag hedna eth ella nei leverel, rag sompel, e veu ledhys der debel pòrpos (optional mutation p > b) 'he was killed intentionally' hag e veu gorrys obma a bòrpos 'it was put here intentionally'.

3. towl 'plan', 'cast', 'intention'. An ger-ma ew vas ewedh. My a wrüg hedna dre dowl 'I did it intentionally'.

4. An geryow bodh 'will'  ha bres 'mind' a ell bos ûsyes ewedh.

ort bodh ow bres (lit. according to the will of my mind) 'by my intention'

ort bodh hy bres 'by her intention'     ort bodh y vres 'by his intention'.

ort = orth ~ worth

Ma, heb mar, maner aral dhe leverel "intentionally" bès a' re-ma a vedh lowr rag an present termyn.

Saturday, 2 March 2024

Perthy co(v) a gan coweth Jôwan Pengilly 1957-2009, gen Neil


Jôwan Pengilly o, heb mar, onan an gwelha clappyers a gan tavas e'n oos-ma. Gen Rod Lyon ha Bernard Deacon ha Jory Ansell, ha gen ken re a era kemeres radn e'n bagas cowsa en Poll, ev a dreylyas tûa an scriforyon dhiwedhes m'alja gawas lavarow vas. E'n vorr-na e wrüg crefhe an tavas cowsys ha disqwedhes dhen fatel alja bos clappyes heb hockya. Gen Rod Lyon arta, Jôwan a scrifas lever bian marthys entîtlys Notes on Spoken Cornish (Dyllansow Truran 1987) lebma veu presentys lavarow tednys an treylyansow a William Rowe ha scriforyon erol a'n keth oos. Jôwan a spenas kensa parth y floholeth en Porth Covrak ken mos dhe Senen lebma'th era y sira, Eric, ow servya vel ynjynor ha lewyader e'n scath-sawya. Dre reson Jôwan dhe spena meur a dermyn gen an bobel coth, ev a dhescas lies ger hengovek ha whedhlow a'n termyn pell dremenys. Rag termyn hir lowr, e lavüryas avel mason meyn bès wòja hedna ev a gavas whel dhe wül avel gwascador panellow* hag owna ayrplaynys en ayrporth Pedn a Wlas. Pa veu kellys ganso an whel-na, e'n bledhednow tewal an governans Thatcher, Jôwan a eth kerdh* dhe Sussex lebma wrüg cawas gweyth aral ganso, saw ena na wrüga trigas pell. E lavaras dhebm fatel o cales cawas pobel a venja clappya ganso, ha fatel era bès üdn coweth da dhodho ena, den dhort Eynda era comparya y davas gen Kernôwek ha desky nebes geryow dhe Jôwan. Pelha, Jôwan a lavaras dhen fatel o loos an mor ena ha bian ha còtt an todnow. E'n gwelha pres, ev a dheth tre dhen bès nag o pell ken wrüg codha clâv gen schitsofrenia. Wòja speis na alja môy lavürya pò mos a-dro e'n pow war y veik-jynn rag clappya Kernôwek. E spenas lies bledhen e'n chei en Newlyn/Lûlyn gen y dhama, Dolly, ha y labrador Ted rag own mos mes. Pa wrüg merwel dhort shora a'n g/colon en mis Me, 2009, hanter nakevys gen brâssa radn an Gernôwegoryon, tho bès dewdhek bloodh ha dewgens (52). Tho diwedh trûedhek dhe neb a dalvia bos acontys Kernowegor a bris.

Geryow ha notednow: lewyader coxswain, helmsman; gwascador panellow panel beater; The -dh in kerdh (yn kerdh) 'away' is silent in KB.