Halgaver, Bosvena

Pes brow bian moy a vedh ken vo re, pes dregyn, pes arvedh ken vo destrôwys an pow ha glanhes pub ol a gan gonisegeth ha gan presens ? Wainhomes a venja derevel 540 chei òbma war Halgaver (Halgavor). O ni engrys lowr ? On gellys re wanfethek lebmyn rag serry hag erya bedn crefny an dhisplegoryon ? Nag on ! Ma whath pobel a vedn sevel crev war aga fydn :

https://www.facebook.com/groups/savehalgavormoor/

Fôtô dhort : 

https://cornishstuff.com/2020/12/23/plans-for-540-homes-on-halgavor-moor-submitted/ 

Ow dama wydn vy, redyes gen Tom Vincent

Ottòbma Tom Vincent ow clappya dro dh'y dhama wydn.

https://www.tonoloop.com/dama-wydn

Cresy, crysy, crejy, cryjy

E'n Kescussülyans Skians an vledhen-ma, Ken George a bresentyas y examnyans ha'y dhismigyans ow tòchya dew verb a vedh ûsyes genen pub dedh. A'n peth a lavaras ew pur dhe les rag compòster hag ûnita an tavas-ma. An dhew verb-na ew cresy, crysy, crejy, cryjy 'to believe' ha pesy, pysy, pejy, pyjy 'to beg or pray'. Ev a whithras kebmys a samplys eus et agan lien may teffa ha gweles oll an parthow eus dhe vos kevys whath ha comendya an formys a'n henwyn verbow eus dhodhans an nòmber anodhans ew an moyha dien. Na vadama cows a'n manilyon òbma bès ma dew boynt brâs dhe vos nôtys. An kensa anodhans, thew fatel ellen gavas an pajar form an dhew verb dres story an tavas a-hes. Nag eus, pur wir, deffrans veth tredh an tavas an môyha diwedhes ha'n peth ew gelwys Kernôwek Cres. Rag hedna, medh Ken, nynj ew für merkya an deffrans formys avel L pò M e'n gerlever FSS, car dr'ew an câss lebmyn. Wor an diwedh, e veu ervirys der via gwell kemeres pesy ha cresy avel an defowt en Kernôwek hedhyw dre rêson anjei dhe vos an formys eus dhodhons an brâssa nòmber a barthow personek a veu scrifys en pecar maner; thew hedna dhe lavaral gen pes ~ bes ha cres ~ gres. 

Geryow: y dhismigyans 'his findings'; et agan lien 'in our literature'; henwyn verbow 'verb nouns'; defowt 'default'.

Kewgh dhe wosowes /woslowes.

Dhort Carn 50 (Hav, 1985) - treuscrifys en FSS D gen Dan

An artikel ma a veu scrifys gen Rod Lyon ha dyllys e'n lever-termyn Carn e'n vledhen 1985, e'n termyn era an dhiberthva tredh KU, KK ha KB o tisqwedhes. En gwelha pres, thera nei o còrra an dedhyow-na adhelher dhen (dhyn) rag pedery fatel ellen junya an trei gis-na warbarh dhe wil onan. Nanj ew 35 bledhen a wrüg tremena, bès an peth a scrifas Rod ew dhe les whath. Otta va dhewgh e'n FSS D, treuscrifys in lel gen Dan Prohaska. Neil

An Taves Teythiek - An Dhadhel A Bes

Dres an pennseythen 26 - 28 mis Ebrel, an 'Cowethas an Yeth Kernewek' a senjyas, dell ew ûsyes pub bledhen, aga 'Penseythen Gernewek' en Kilworgy, Colom. Meur dhe gas o hei ewedh drefen bos senjys etty kescows kebmyn adro dhe Gernôwek teythiek.

Scòdhoryon an taves teythiek a vednas cavas neppeth an par ma dres an pennseythen dhe rei châns dhe'n bobel na wressa nevra clowes tra veth adro dhe'n peth a wrüg anjei predery bos an taves ewn. Ha drefen bos pur vesy an desten eth o ervirys dhe senjy an kescows en Sowsnek drefen bos meur a dhallethoryon ena. An kescows a via comendyes gen Dick Gendall, den brâs y hanow dres an bledhydnyow adro dhe Gernôwek. Ev a dherivas istory an taves ha lavaras fatel o va cowsys whath wort tû pedn an cansvledhan ew passyes mesk an beskadoryon a Lûlyn hag anjei war an mor. Ev a dhadhlas fatel o an taves na an taves ewn, an taves a dal dhe nei oll en Kernow gwil devnyth anodho, drefen y vos cowsys gen Kernowyon na wrüg dismygy rewlyow dhe wil dhodha semlant teg war baper, bes a gowsas aga thaves teythiek en form teythiek. "Ha." e'medh Dick, “mars o hedna da lowr rag o thasow e'n dedhyow na, ethew da lowr ragan'jei e'n jeth hedhyw. Peth ew an poynt pan eus taves teythiek en mesk a nei, dhe assaya dismygy neppeth nag ew teythiek?"

Nebes a'n stüdhoryon a wovednas, "Prag e coodh dhe nei sewya taves nag ew en bres nei taves ewn, bes taves pedrys gen meur a Sowsnek - en gerva hag ewedh en form ramatek?" Dick a lavaras tel wrüg e godhvos bos meur a dreylyans en Kernôwek teythiek, kens oll der allos a Sowsnek, bes pe taves na wrüg treylya dres an bledhydnyow? Hag o tòchya geryow Sowsnek e'n taves teythiek, thera môy senjys e'n Kernôwek an gwariow myrakel scrifys e'n oos ûsyes dhe selya Kernôwek Ûnyes - an eth ew degemerys gen an 'Kesva an Tavas Kernewek'. Ha fatel adro dhe Sowsnek y honan? 'Na wrüg an taves na treylya meur dres an bledhydnyow ha nag üjy ev o treylya pub dedh?

Pur vovyek a veu an dadhel a sewyas, dell wressa den desevos, bes thera trei foynt meur aga les a wrüg dos adhorto.

(i) An düs re bia an creffa war baper warbydn Kernôwek teythiek na wrüg lâwl ger veth oll der an kescows.

(ii) Thera meur a bobel - pobel a bub gallos en Kernôwek - a lavaras na wrügan'jei godhvos tra veth adro dhe Gernôwek teythiek drefen na wrügan'jei clowes tra veth et y gever adhort aga descadoryon. Da ew genama lâwl bettegens, an bobel ma a lavaras tell venja anjei desky môy adro dhe Gernôwek teythiek drefen y vos, dell lavaras Dick Gendall et y gomendyans, agan taves teythiek.

(iii) Dell ew ûsyes, thera an bagas a bobel a sedhas war an ke. Pobel a venja scòdhya Kernôwek teythiek rag üdn rêson po aral bes a gavas re a own et aga holodnow dh'y wil.

Well, martesen na wrüga nei treylya bres a bub den era ena bes ma üdn dra ew certan, ma lies môy lebmyn a wor adro dh'agan taves ewn hag a wor tel vedna nei alebma rag profya Kernôwek teythiek avel an üdn taves ew ewn en Kernow.

Tewednow

Tikky-Duw ha gowdhan, gowan - gen Neil en SWF L Tr.

Fatel ero whei o leverel 'butterfly' ha 'moth' en Kernôwek ? Thew qwestyon sempel lowr bès/mes nag ew esy cawas gorryp (gorthyp) a vedn plesya dhe geniffer onan. An kensa - henn ew 'butterfly' - ew an scaffa rag ma oll ahanen ow leverel tykky-Duw pa vo onan anodhans. Thew calecha, na whath, pa vo whilys an plurel nòmber (liespleg)  rag ma radn ow leverel tikky-Duwes warlergh Nans (1938) ha radn aral (ha my ow honan) tikkies-Duw warlergh Ken George ha'n ûsadow en Kernôwek Kebmyn. En maters a contravercita avel hedna, thoma tednys dhe grejy dr'ew gwell profya ha provia dewis en gerlevrow an FSS. Na veu kevys an plurel en telher vyth et agan lien Kernôwek.

'Moth' ew üthyk môy tyckly. Ma radn o leverel tikky-Duw nos warlergh ûsadow coth en Kernôwek Ûnyes - ha na venjama gwil nebes a hedna, tabm vyth, rag ma'n Frenkyon o leverel papillon de nuit ha radn an Bretons babilon noz warlergh an keth maner. Nei a alja pur dha pejya gans hedna. Ma geryow erol dhe vos stüdhyes, na whath. Onan anodhans ew gowdhan pò gòdhan (goedhan en KK, gowdhan KS) a ellen redya e'n Kernôwek Coth lebma wrüg an scrifer ûsya letheren specyal en le a'n dh eron 'h ûsya e'n jedh hedhyw. Thew hedna an 'thorn' ‹þ› a vedha ûsyes en Sowsnek e'n oos-na. Lhuyd, pa wrüg dos dhe g/Kernow pemp cans bledhen môy diwedhes, a scrifas gouwan. Nei 'alja convedhes hag ònderstondya hedna dhe vos an keth ger heb dh, warlergh an maner dhe clappya et y dermyn (c.1700) saw, mars ew hedna an cas, thew ònpossybyl godhvos lebmyn mar qwrüg Lhuyd y glowes y hònan gen an bobel pò dismygya form modern a'n peth a redyas en OCV, ha ma ken tra a alja bos an cas; henn ew an w dhe vos cabmredyans an thorn en OCV. Gwell via y drestya martesen rag, war an diwedh, na ellen gwil ken mar medn nei clappya Kernôwek gen geryow luck rag puptra. Saw, ma ken caletter gen gowan, gowdhan: Pandr' üjy 'mênya ? An glos Latyn ew tinea ha'n Sowsnek ew moððe, i.e. moth. An diwettha-ma ew cler bès tinea a ell bos preven pò larva an ehen a vedn debry gan dillas po na veu gòrry pelednow prev a-dro dhodhans. En Breton ewedh, ma goauzan o mênya 'clothes moth grub' saw en Gembrek ma an keth ger (K. Gwiddon, gwyddon, gwyfyn) ow mênya 'weevil'. Henn ew whil tron. Nag ew esy ervira an gwelha peth dhe wil.

Ma whath dew hanow dhe vos complys òbma. An kensa ew pisky a vedha ûsyes en Sowsnek gen an bobel coth rag pub ehen a wodhan vrâs (large moth), ha'n secònd ew maggyowla a vedha ûsyes en Sowsnek whath, pa veuma bian, rag 'goat moths' an Cossidae (fôtô). Thera marth dhebm, lebma pemp bledhen warn ügens pò tabm môy, pa wrüg benyn goth en Arizona compla dhebm fatel era y dhama orth y ûsya whath en bledhednow trei ügens en Pow America. Gero ni dhe wil pecar en Kernow en 2021... ha deun dhe blanja ha hasa kebmys a losow ha flourys ha gwedh (gwydh) eus othom anodhans ma'l spedya an re tekka mesk oll an anprevyon whehtrosek.

Fôtô kemerys dhort :

https://butterfly-conservation.org/moths/goat-moth

Toulys rag an seson - Neil SWF L Tr.

 

Ma lavar coth en Kernôwek, "Gwav en hav terebo Golôwan, hav en gwav terebo Nadelik." My a drest nynj ew hedna gwir puppres rag an gewer o da lowr e'n gwenton an vledhen-ma, my a heval, ha da ew lebmyn ewedh. Gwydn agan bes dhan! Deun dhe lavürrya e'n lowarth, mars eus lowarthow dhen, ha deun dhe weles lowarth pòblik po nag eus.

Pana whel eus dhe wil e'n lowarth en mis Kevardhû ? Nag üsy an losow o tevy. Nag eus othom a dhowr naneyl... bès ma meur dhe wil na whath: cuntel an delkyow (delyow), shapya an prysk ha'n gwedh (gwydh), trehy an peth ew marow ha gòrra oll hedna en bern dhe bedry ha dhe wil teyl losow rag an vledhen a vedn dos. Pana dhaffar a vedh ûsyes dhe dhivarra (to prune) an prysk ha'n gwedh ? Thera vy 'h ûsya oll a' re-ma. Ma gweljow lowarth (pò lowarh) brâs (garden shears); gweljow divarra (pruning secateurs); hesken divarra vrâs (large pruning saw) ha hesken divarra vian (small pruning saw). An diwettha-ma a ell bos gòrrys en pockat ow lavrek ha tednys mes pa vo othom anodhy. Ea, pa nag on stag ort an scrîn, war MS Teams ha Zoom ha whath, deun en mes dhe anella ha gweles pandr'eus dhe wil ma vo tecka whath an bes.