Meur a whel dhe wil

Ma meur a whel dhe wil erna vo parys an scath-ma rag an mor. My a welas hedna scon, an kensa jorna pa wrügam y berna en diwedh mis Est. Thera tabm flour-rag o gyllys poder ha cofer e'n delher (delergh) ow còskys ewedh. An treuspredn* en cres an scath o poder ewedh, ha radn an rêson* dyhow. An gunnel ewedh a dalvia bos daswres. Ria reva ! Meur a whel, sür, bès an peth o lacka whath ow stat an pedn derag. Poder ha terrys o parth an pedn derag ha thera toll en cres an post. Pelha, thera toll lebma veu sqwachys an scath warbydn carrek pò cay pò scath aral. Thera tell en tenwednow a veu gwres, heb mar, e'n kettermyn. Na awownt ! Na wrügam pe meur a vòna ragtho ha lavürya avel carpenter dhebm ew plesour. Ma an termyn ow tremena heb my dhe gontya an ourys. Deun dhe lavürya dhan !

An kensa, my a sqwachas emann pò tedna dhe ves pubtra ow poder, na venjama môy anodho. Nena, my a drohas topp an pedn derag gen hesken hag ûsya tabm predn derow dh'y wil sqwir arta lebma tho garow ha heb roweth. Gen tabm predn aral ha badna glüs epoxy, e veu ownys an toll era en cres an post derag. "Na vedh drog pa vo liwys !" medham dhe'm hònan. An toll ogas dhe'n pedn derag o môy cales. My a scarfas dew bîs nowydh a bredn derow* dhe'n peth o da whath hag ûsya screwys metol dinabm ha kentrow cober dhe ga fastya dhe'n post ha'n qweth* ha'n asowen* derag.

Glüs epoxy a veu ûsyes rag junya an tebmyn ewedh, ma'lja bos creffa whath ha stanch warbydn an mor ha'n glaw. Ha lebmyn, dew vis môy diwedhes, pele eroma gen an whel ? A, soweth, ma termyn clôs an COVID-19 orth ow qwitha dhort gwil môy. Ma gwres genam treusprednyer nowydh, en cres, a-dheler ha derag. An plenkys a veu câlkys* ha liwys gen bitumin, an tû bera a-hes, ha deffrans taklow bian a veu ownys ewedh, bès ma meur whel dhe wil whath ha na ellama mos bys e'n telher creiys Trevier, lebma therom ow qwitha an scath, rag own cawas spal gen an withyjy-cres ! Neil

Geryow : treuspredn 'thot', 'thwart' ; gunnel = scrifans Kernôwekhes a 'gunwhale' ; rêson = ger e'n Sowsnek a Gernow rag 'stringer' pò 'rising' ; pedn derag 'bow' ; topp an pedn derag 'stem head' ; tell 'holes', pl. of toll ; derow 'oak'; glüs 'glue' ; qweth 'breast-hook' ; asowen 'frame' (Naut.) ; metol dinabm 'stainless steel' ; stanch 'waterproof' ; câlkys 'caulked' ; an termyn clôs / an leunstroth 'the lockdown' ; spal 'a fine' ; an withyjy-cres 'the police'.

Morgawr

Morgawr - cowsys gen Tom Vincent

Wresso whei besca clowes an whedhel scruthüs a v/Morgawr ? Ewa gwir pò gow ? Na vadama leverel dhis - saw nynj oma sür na wrügam gweles neptra hûges ünweyth en dadn geyn ow scath ogas dhe'n Garrek Reun (Black Rock, Falmouth, lit. seal rock). Pandr'o hedna ? Ma radn ow leverel Doc Shiels dhe dherevel an euthvil-na dre awen bès ma pobel erol üjy o compla "Morga" pò "Mauga" avel hanow hengovek rag godhvil mor (euthvil / godhvil 'monster'). Dhewgh dhe wodhvos an peth ew gwir ha y radna an peth ew gow ! Ottobma dhewgh vercyon an whedhel cowsys dre vaner deg gen Tom Vincent. Bedhow whei avisys ha darwerys (forewarned). Ma neptra ow qwaya e'n downder. Meur ras dhe Tom.

The present-future tense

Ûsya an amser present-hogen. Using the present-future tense. Ottòbma dhewgh poynt a skians ow tòchya gan gramer.

Hedhyw, my a glowas üdn gowethes ow leverel “Nei a wra mos adro...” kens es “Thera nei ow mos a-dro...” pa thera ow clappya dro dhe'n peth üjy hei 'h ûsya gwil, i.e. "We go around." Betegens, an secònd fras (phrase) ew an gwelha rag hedna ha'n kensa ew ònderstondys, môy menowgh, avel “We shall go about”. Ma radn whath dhe vos kevys üjy 'sòpposya an kensa form dhe vos pecar ha'n Sowsnek “We go...” ha'n diwettha avel “We are going...”. Scant nag ew hedna an cas. Sür, ma meur a bobel ort aga ûsya endelha, rag e veu deskys dhodhans e'n fordh-na (vorr-na). En gwelha pres, keffres Richat Gendall ha Nicholas Williams a wrüg scrifa a-dro dhe hebma kens lebmyn, m'alja bos ownys gan fordhow (vorrow) ken vo re dhiwedhes ! Nynj ew kebmyn an amser present-hogen (present-future) en Kernôwek cowsys. E vedh ûsyes, na whath, rag an termyn a vedn dos (the future) – kens es an present termyn. Ma Richat Gendall (A Student's Grammar of Modern Cornish 1991, p. 72) ow compla fatel vedh ûsys an “Present-Future” endelha :

1. to express the future, 2. wòja les 'lest', 'in case' ha wòja rag own 'for fear of' pa vo cowsys a “hypothetical future usually with an idea of caution” (RG), 3. en certan lavarow ha proverbys, 4. en niver bian a verbow kebmyn, avel a' re üjy ow tòchya cows, gweles, clowes ha pewa (vbs for speaking, seeing, hearing & owning).

Ma Nicholas Williams ow scrifa e'n kethsam maner: “the present-future tense is much more frequently future than present in sense. Me a wra means 'I will do' rather than 'I do'. 'I do' is usually yth esof ow qwil.” ( = Thera vy ow qwil). Piwa benag a venja cawas samplys an lavarow eus en textow coth a alja pur dha dallath gen y lever Desky Kernowek (Evertype 2012), p 117.

https://www.evertype.com/books/desky.html

William Jones - ow hengòk wheg - gen Neil SWF L Trad.

An hengòk vy, sira ow dama wydn a-barha ow thas, a veu genys en Colan ogas dhe Tewynblistra, mab John Jones ha Magaret - genys Margaret Rowe en Pluw Sydhny, nebes a west dhe Helles. Tho gelwys William Jones. Thera meth ha düwon e'n teylû pa wrüg John, y sira, gara (gasa) y wreg ha'y flehes ha ponya kerdh* dhe'n Rand en Soth Afryca, hag wòja hedna, dhe Oregon, gen mergh üdn justis an cres. Ev a dheth tre nebes bledhednow wòja hedna pa veu pardonys gen y wreg - bès e vedha complys an whedhel a-dro, heb mar ! Wòja lavürya en Bal Pol Est, ev a gemeras an bargen tir en Pluw Vaugan

Tho William an yonca a drei vroder. Y vroder cotha, John Rowe Jones a eth tramor dhe America gen y wreg Mary e'n vledhen 1909, dhe lavürya e'n balow cober ha horn brâs en Michigan. Ena y veu genys aga mergh, Gwendoline Mary (Ow dama wydn o henwys Mary Gwendoline), a vedha puppres gwres "Còsin Gwenny" anedhy gen ow modrep ha'w dama wydn. Besca na wrüg John dos tre dhe vewa en Kernow arta bès y vroder Philip a wrüg trigas e'n pow y vownans a-hes.

William, ow hengòk, a gavas whel dhe wül avel gwas margh ha côchwas* en kensa. E veu demedhys dhe Martha Jane Glanville, meteth lety, en Lannhern e'n vledhen 1916, saw nag o pell wòj'hedna pa veu devanys avel soudor warbyn an Turkys en Est Cres. En Syry - ev a gollas radn y dhens dre eva dowr salpedyr e'n deveyth, ken tremena oll Mesopotamia bès en Afganistan. E'n army, e veu charjys dhe whilas mergh/merth en pub le era tremena ha dre reson ev dhe wòdhvos mergh, tho esy lowr dhodho kescomûnya gen marrogyon* a bub ehen. E vedha res dhodho peth hag owr m'alja bargydnya gen piwa benag a era margh dhodho dhe wertha. Thew stranj lebmyn, pedery a'n tiek cosel ha wheg-na en menedhyow pell, lebma bresel whath o pejya. Wòja an bresel/gwerryans William, e'n keth maner avel y vroder Philip, a gemeras bargen tir en Tregurryan, pur ogas dhe'n ayrporth eus ena lebmyn. My a spendyas meur dermyn ena ganso pa thoma pur yonk bès ev a verwas, sür, pa veuma dro dhe whegh pò seyth bloodh. E'n tû aral, Martha Jane, y wreg hag ow hen-henvabm, o whath bew pa veuma dro dhe whehtek pò seytek bloodh ha gensy e vedha clowys whedhlow marthys a'n bestes war an bargen tir, hy breder harth en America, ha'n üdn termyn a wrüg hei mos dhe Loundres en 1926 pa veu, dre happ, keniver tra stoppyes gen an astel lavür brâs pò The General Strike. Da via genam clowes oll hedna ünweyth (eneth) arta ha recordya hy lev !

Notednow: kerdh / en kerdh Silent dh in KB; The w- of wòja (wosa) is not usually heard in KB and need not be written. Wòja hedna is often òj'hedna.

Geryow: hengòk great grandfather, forebear; a-barha ow thas on my father's side; justis an cres justice of the peace; salpedyr saltpeter, salpetre; gwas margh ha côchwas a groom and coachman; Lannhern Lanhern, S. Mawgan churchtown; marrogyon horsemen; hen-henvabm great grandmother; astel lavür strike

Fôtô: Tregurryan en termyn eus passyes. An splatt ledan ha gleb ew gelwys An Frosen (The Frozan) gena nei, a hevalsa bos an keth ger eus en 'Fraddon'.

Kerenja a'n tavas en termyn an curünvirus

Dhe whei oll, lôwena. Òtta nei presonys et agan treven ünweyth (eneth) arta, en Kernow pecar hag e'n powyow a-dro. Presonys ? Ny veun pur wir towlys e'n bahow en dadn naw alwhedh - pecar tell vedh lavarys en Kernôwek - na whath ! Ma lies tra a ellen gwil en mes a'n chei, betegens, saw oll an peth a venjen gwil e'n mes rag an tavas-ma, avel Cussül an Tavas Kernôwek ha gen agan kesgernowegoryon, a veu dellejys pò gòrrys a-drenewen rag an present termyn dhe'n liha. Ma taklow a ella nei gwil en maner dhishaval, na whath. Rag hedna, thera nei ow cül gan môyha dhe wil gan classys ha gan cuntellow a-dhia bell dre Zoom ha Skype ha MS Teams ha kebmys a leuryow desky ha clappya a eus ew da rag gan pòrposys. Thera nei ow recordya whedhlow ha pôstya messajys a ell bos redyes gen a' re-ma üjy ow tesky. Tabm ha tabm anjei a vedn disqwedhes òbma ha war blogg Jan Lobb ha war volen Facebook Dan Prohaska. Ma'n diwettha-ma whath ow junya taklow nowydh dh'y wiasva "Desky Kernôwek Bew" ewedh. Ea, sür, ma lies tra vas a vedn dos mes an present cas, heb mar ! Gerowgh nei dhe bejya gen deskans ha bownans pub-dedh a'n tavas Kernôwek gen colon, gen lôwander ha gen kebmys a vaynys eus.

Geryow ha lavarow: towlys e'n bahow thrown in the cells; en dadn naw alwhedh lit. under nine keys - C expression; dishaval dissimilar; kesgernowegoryon fellow C speakers; a-dhia bell from afar; leuryow desky ha clappya platforms for learning and talking; kebmys a vaynys eus as many means/media as there are.